वैधानिक रोखता प्रमाण (एस. एल. आर)

 

सर्व बँकांवर (एस. एल. आर) बँकिंग नियमन कायदा १९४९च्या सेक्शन २४नुसार बंधन टाकण्यात आलेले आहे.

प्रत्येक व्यापारी बँकेला स्वतजवळ जमा झालेल्या एकूण ठेवींपकी (मागणी ठेवी व मुदत ठेवी) काही प्रमाणात ठेवी स्वत:कडे रोख स्वरूपात किंवा सोन्याच्या स्वरूपात किंवा मान्यताप्राप्त सरकारी रोख्यांच्या स्वरूपात ठेवाव्या लागतात. जर बँकांनी सर्व ठेवी कर्ज रूपाने वाटून टाकल्या तर बँकेची पत धोक्यात येऊन बँक बुडण्याची शक्यता निर्माण होऊ शकते, म्हणून सर्व बँकांवर एस.एल.आरचे बंधन टाकण्यात आले आहे. बँकांना एस.एल.आर.च्या ठेवी कर्ज देण्यासाठी वापरता येत नाही.

‘आरबीआय’ने एस.एल.आर. वाढवल्यास बँकांजवळील कर्ज देण्याजोगी रक्कम कमी होऊन पतसंकोच घडून येते. ‘आरबीआय’ने एस.एल.आर.कमी केल्यास बँकांजवळील कर्ज देण्याजोगी रक्कम वाढून पतविस्तार घडून येतो.

महत्त्वाच्या संस्था

G7 (Group of 7)

- स्थापना 1975
- अगोदर हा गट G8 म्हणून ओळखला जात होता, परंतु रशिया बाहेर पडला.
- सदस्य: फ्रान्स, जर्मनी, इटली, जपान, UK, USA, कॅनडा

BRICS

- स्थापना: 2006
- सदस्य: ब्राझिल, रशिया, भारत, चीन, द. आफ्रिका

Asian Development Bank (ADB)

- स्थापना: 19 डिसेंबर 1966
- मुख्यालय: Mandaluyong, Metro Manila फिलीपीन्स
- जाॅईन करा टेलीग्राम चॅनल VJSeStudy

SAARC (South Asian Association for Regional Cooperation)

- स्थापना: 16 जानेवारी 1987
- मुख्यालय: काठमांडू, नेपाळ
- सदस्य: अफगाणिस्तान, भारत, पाकिस्तान, नेपाळ, श्रीलंका, बांगलादेश, मालदीव

ASEAN (Association of South East Asian Nation)

- स्थापना: 8 ऑगस्ट 1967
- मुख्यालय: जकार्ता, इंडोनेशिया
- सदस्य: ब्रुनेई, फिलीपीन्स, लाओस, थायलंड, व्हियतनाम, मलेशिया, इंडोनेशिया, म्यानमार, कंबोडिया, सिंगापूर

BIMSTEC (Bay of Bengal Initiative for Multi Scetoral Technical & Economic Cooperation)

- स्थापना: 6 जून 1997
- मुख्यालय: ढाका, बांगलादेश
- सदस्य: बांगलादेश, भारत, म्यानमार, श्रीलंका, नेपाळ, थायलंड, भूटान

OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries)

- स्थापना: 1960
- मुख्यालय: व्हियन्ना, ऑस्ट्रिया
- सदस्य संख्या: 13

IBSA

- स्थापना: 6 जून 2003
- मुख्यालय: Stafford ST, Abbotsford, Victoria
- सदस्य: भारत, ब्राझिल, द. आफ्रिका

नदीकाठची शहरे

नळगंगा – मलकापूर

तिस्तूर -चाळीसगाव

पांझरा – धुळे, पवनार

कान – साक्री

बुराई – सिंदखेड

गोमती – शहादा

मास – शेगाव

तापी-गोमती – प्रकाशे (नंदुरबार)

तापी-पूर्णा – चांगदेव (जळगाव)

भोगावती – पेण

उल्हास – कर्जत

गड – कणकवली

आंबा – पाली

जोग – दापोली

वाशिष्ठी – चिपळूण

गोदावरी नदीबद्दल सविस्तर माहिती

गोदावरी ही दक्षिण भारतातील व महाराष्ट्रातील सर्वात मोठी नदी आहे. 

दख्खनच्या पठारावर सह्याद्री पर्वतापासुन पुर्व घाटापर्यंत ही नदी वाहते. 

गोदावरी नदीच्या खोऱ्यास “संतांची भुमी” असेही म्हटले जाते. 

रामायणामध्ये प्रभु रामचंद्रांनी गोदावरी नदीच्या तीरावरील पंचवटी या ठिकाणी वास्तव्य केल्याचे उल्लेख आहे. 

महर्षी वाल्मिकी यांना रामायण हे महाकाव्य लिहण्याची स्फुर्ती गोदावरी नदीच्या काठावरुनच मिळाली होती. 

महाभारतामध्ये गोदावरी नदीचा उल्लेख “सप्त गोदावरी” असा केलेला आहे. 

हिंदु धर्माचा “सिंहस्थ कुंभ मेळा” गोदावरी च्या काठावर नाशिक मध्ये दर १२ वर्षांनी भरतो. या आधी २०१५ मध्ये सिंहस्थ कुंभमेळा हा नाशिक येथे भरला होता.  

गोदावरी नदीचा उगम :-

सह्याद्री पर्वतामध्ये नाशिक जिल्हयामध्ये ञ्यंबकेश्वर जवळील “ब्रम्हगीरी” पर्वतामध्ये गोदावरी उगम पावते. 

ञ्यंबकेश्वर हे ठिकाण भारतातील १२ ज्योर्तीलिंगापैकी एक आहे. गोदावरी नदीचा उगम अरबी समुद्रापासुन ८० किमी अंतरावर होतो. 

या नदीच्या प्रवाहाची दिशा पश्चिमेकडून पुर्वेस व आग्नेय दिशेस आहे.

गोदावरी नदी महाराष्ट्र, तेलंगणा आणि आंध्रप्रदेश या 3 राज्यांतुन वाहते. 

गोदावरी नदीची एकूण लांबी 1465 किमी एवढी आहे. गोदावरी नदीची महाराष्ट्रातील एकूण लांबी ६६८ किमी एवढी आहे. 

संपुर्ण गोदावरी खोऱ्याने महाराष्ट्राचे ४९ टक्के क्षेञ व्यापले आहे.

गोदावरी नदी महाराष्ट्रातील एकूण ०8 जिल्हयांतुन वाहते :- १)नाशिक २)अहमदनगर ३)ओैरंगाबाद ४) बीड ५) जालना ६)परभणी 7) नांदेड 8)गडचिरोली या जिल्ह्यांमधुन वाहते.

गोदावरीच्या उपनद्या:-

पुर्णा, काटेपुर्णा, मांजरा, पैनगंगा, वर्धा, इंद्रावती, दारणा, प्रवरा, सिंधफणा,कुंडलिका,बोरा इत्यादी.

गोदावरी नदीच्या काठावरील शहरे:-

नाशिक, नांदेड, कोपरगाव, पैठण, गंगाखेड, राक्षसभुवन.

गोदावरी नदीवरील धरणे:-

गोदावरी नदीवर भारतातील पहिले मातीचे धरण गंगापुर जि. नाशिक येथे बांधण्यात आले.

महाराष्ट्रातील सर्वात मोठा बहुद्देशिय “जायकवाडी प्रकल्प” हा गोदावरी नदीवर औरंगाबाद जिल्हयातील पैठण येथे आहे. 

जायकवाडी धरणाच्या जलाशयास “नाथसागर” असे म्हणतात. जपान या देशाने या प्रकल्पासाठी १९७५ मध्ये आर्थिक मदत केली होती.

ब्रायोफायटा

              

ब्रायोफायटाचे तीन गट आहेत: लिव्हरवॉर्ट्स, हॉर्नवॉर्ट्स आणि मॉस.
ते आकाराने मर्यादित आहेत आणि ओलसर निवासस्थान पसंत करतात जरी ते कोरडे वातावरणात टिकू शकतात.

ब्रायोफाइट्समध्ये सुमारे 20,000 वनस्पती प्रजाती असतात. ब्रायोफाईट्स बंद प्रजनन संरचना (गेमेटॅंगिया आणि स्पोरॅंगिया) तयार करतात, परंतु ते फुले किंवा बियाणे तयार करत नाहीत. ते बीजाणूद्वारे पुनरुत्पादन करतात.

ब्रायोफाइटाला वनस्पती साम्राज्याचे उभयचर देखील म्हटले जाते कारण ते जमिनीवर राहतात, परंतु लैंगिक पुनरुत्पादनासाठी पाण्यावर अवलंबून असतात.

ते जुन्या आणि ओलसर भिंतींवर , छायादार टेकड्यांवर आढळतात.

त्यांचे शरीर थॅलसच्या स्वरूपात आहे, ज्यामध्ये मुळांसारखे rhizomes, tanasum stem-like, पानांसारखे संरचना आढळतात.

स्फॅगमन आणि ब्रायोफायटाच्या इतर प्रजाती इंधन म्हणून वापरल्या जातात.

हे जमिनीची धूप रोखते.

उदाहरणे : Riccia, Marchantia
Sphaerocarpos,  Calobryum,
Pellia

विज्ञान प्रश्नावली (सामान्यज्ञान)

१) मानवी शरीरातील कोणत्या पेशी रोगजंतूचा प्रतिकार करू शकतात ?
उत्तर -- पांढ-या पेशी

२) डायलिसीस उपचार कोणत्या आजारात करतात ?
उत्तर -- मुत्रपिंडाचे आजार

३) मानवी शरीरातील सर्वात लांब हाड कोणते ?
उत्तर -- मांडीचे हाड

४) मानवाच्या शरीरात सर्वात लहान आकाराचे हाड असलेला अवयव कोणता ?
उत्तर -- कान

५) वनस्पतींच्या पानांमध्ये हरितद्रव्य तयार होण्यास काय आवश्यक असते ?
उत्तर -- सुर्यप्रकाश

६) विजेच्या दिव्यात कोणत्या धातूची तार वापरतात ?
उत्तर -- टंगस्टन

७) सूर्यकिरण पृथ्वीवर पोहोचण्यास किमान किती वेळ लागतो ?
उत्तर -- ८ मिनिटे २० सेकंद

८) गुरुत्वाकर्षण शक्तीचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर -- न्यूटन

९) ऊर्जेचा नैसर्गिक स्त्रोत कोणता ?
उत्तर -- सूर्य

१०) वातावरणात सर्वात जास्त प्रमाण कोणत्या वायूचे आहे ?
उत्तर -- नायट्रोजन..

राष्ट्रीय रस्ता सुरक्षा मंडळ

केंद्रीय रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालयाने दिनांक 3 सप्टेंबर 2021 रोजी “राष्ट्रीय रस्ता सुरक्षा मंडळ”च्या नियमांसह त्याच्या स्थापनेसंबंधी अधिसूचना जाहीर केली आहे.

या नियमांद्वारे मंडळासाठी रचनात्मक नियम, मंडळाचे अध्यक्ष आणि सदस्य यांच्या पात्रतेचे निकष, निवड प्रक्रिया, पदाचा कार्यकाळ राजीनामा घेणे अथवा निवड करण्याची प्रक्रिया, मंडळाचे अधिकार आणि कार्ये, मंडळाच्या बैठका या विषयीच्या तरतुदी नमूद करण्यात आल्या आहेत.

मंडळाचे मुख्यालय राष्ट्रीय राजधानी प्रदेशात (दिल्ली) येथे असेल आणि मंडळ भारतातील इतर ठिकाणी कार्यालये स्थापन करू शकेल. मंडळात एक अध्यक्ष आणि कमीत-कमी तीन आणि जास्तीत-जास्त सात सदस्य केंद्रीय सरकारद्वारे नियुक्त केले जातील.

मंडळावर रस्ता सुरक्षा, नाविन्यपूर्ण आणि सुलभ तंत्रज्ञानाचा अवलंब करण्यासाठी आणि वाहतूक आणि मोटर वाहनांसाठी नियम करण्याची जबाबदारी असेल.

नोबेल पारितोषिक

स्वीडनच्या स्वांते पाबो यांना वैद्यकीय क्षेत्रातील नोबेल पारितोषिक जाहीर.

स्वीडनच्या स्वांते पाबो यांना यावर्षीचा वैद्यकीय क्षेत्रातील नोबेल पारितोषिक जाहीर झाले आहे.

मानवी उत्क्रांतीच्या अनुवांशिकतेसंदर्भातील (Discoveries concerning the genomes of extinct hominins and human evolution) अभ्यासासाठी हा पुरस्कार जाहीर.

नोबेल समितीचे सचिव थॉमस पर्लमन यांनी केली घोषणा.

कोण आहेत स्वांते पाबो?
स्वांते पाबो हे पॅलेओजेनेटीक्सच्या संस्थापकांपैकी एक
त्यांनी निएंडरथल जीनोमवर मोठ्या प्रमाणावर काम केले आहे.
ते जर्मनीतील लीपझिंग येथील मॅक्स प्लँक इन्स्टिट्यूट फॉर इव्होल्यूशनरी एन्थ्रोपोलॉजी येथील जेनेटिक्स विभागाचे संचालक

गेल्या वर्षीचे विजेते :- डेव्हिड ज्युलियस आणि आर्डेन पेटामूटियम 

या दोन्ही संशोधकांना शरीराचे तापमान, दाब आणि वेदना या रिसेप्टर्सचा शोध लावल्याबद्दल पुरस्कार मिळाला होता.

10 डिसेंबर रोजी नोबेल पुरस्कार प्रदान केले जातात.

नोबेल पारितोषिक

भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक 2022: अॅलेन अॅस्पेक्ट, जॉन एफ क्लॉजर आणि अँटोन झेलिंगर यांना नोबेल पारितोषिक

रॉयल स्वीडिश अॅकॅडमी ऑफ सायन्सेसने घोषित केले, क्वांटम मेकॅनिक्सवरील त्यांच्या कार्यासाठी अॅलेन ऍस्पेक्ट (फ्रान्स), जॉन एफ क्लॉजर (यूएसए) आणि अँटोन झेलिंगर (ऑस्ट्रिया) यांना भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक 2022 प्रदान करण्यात आले .

2022 चा भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक "गोंधळलेल्या फोटॉन्ससह प्रयोगांसाठी, बेल असमानतेचे उल्लंघन स्थापित करण्यासाठी आणि क्वांटम माहिती विज्ञानातील अग्रणी" म्हणून प्रदान करण्यात आले आहे.

नोबेल पारितोषिक 2022: कॅरोलिन बर्टोझी, मॉर्टन मेल्डल आणि बॅरी शार्पलेस यांना रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक

2022 चे रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक कॅरोलिन आर. बर्टोझी, मॉर्टन मेल्डल आणि के. बॅरी शार्पलेस यांना स्टॉकहोममधील रॉयल स्वीडिश अकादमी ऑफ सायन्सेसमध्ये "क्लिक केमिस्ट्री आणि बायोर्थोगोनल केमिस्ट्रीच्या विकासासाठी" संयुक्तपणे प्रदान करण्यात आले .

तिघांना 'क्लिक केमिस्ट्री' मधील त्यांच्या कामासाठी पुरस्कार देण्यात आला आहे , ज्यामध्ये रेणू एक लांब, गुंतागुंतीची प्रक्रिया आणि बर्याच अवांछित उपउत्पादनांची आवश्यकता न घेता जलद आणि दृढपणे एकत्र येतात.

चालू घडामोडी

2021 मध्ये विदेशी पर्यटकांसाठी तामिळनाडू आणि महाराष्ट्र ही प्रमुख ठिकाणे आहेत

केंद्रीय पर्यटन मंत्रालयाच्या अहवालानुसार , 2021 मध्ये महाराष्ट्र आणि तामिळनाडूमध्ये सर्वाधिक विदेशी पर्यटकांनी भेट दिली , अनुक्रमे 1.26 दशलक्ष आणि 1.23 दशलक्ष. 'इंडिया टुरिझम स्टॅटिस्टिक्स 2022' नावाचा 280 पानांचा अहवाल वायस यांनी प्रसिद्ध केला.

भारताला 2021 मध्ये 677.63 दशलक्ष देशांतर्गत पर्यटक भेटी मिळाल्या, 2020 मध्ये 610.22 दशलक्ष वरून 11.05 टक्क्यांनी वाढ झाली, असे अहवालात म्हटले आहे.

केरळच्या पुल्लमपारा शहराला पहिली संपूर्ण डिजिटल साक्षर पंचायत म्हणून नाव देण्यात आले

केरळमधील तिरुवनंतपुरम जिल्ह्यातील पुलुमपारा ग्रामपंचायतीने देशातील पहिली संपूर्ण डिजिटल साक्षर पंचायत होण्याचा मान मिळवला.

मुख्यमंत्री पिनाराई विजयन यांनी एका सार्वजनिक कार्यक्रमात ही घोषणा केली. एकूण डिजिटल साक्षरता साध्य करण्याच्या मोहिमेचा उद्देश रहिवाशांना ऑनलाइन मोडद्वारे उपलब्ध असलेल्या 800 हून अधिक सरकारी सेवांमध्ये प्रवेश मिळविण्यासाठी सक्षम करणे हा होता.

प्रशिक्षणादरम्यान रहिवाशांना सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म आणि मूलभूत बँकिंग सेवा वापरण्याचे प्रशिक्षण देण्यात आले.

राष्ट्रीय खेळ २०२२: अंडर २० वर्ल्ड चॅम्पियन अंतीम पंघलने कुस्तीत सुवर्ण जिंकले

20 वर्षांखालील जागतिक चॅम्पियन असलेल्या अंतीम पंघलने महिलांच्या 53kg कुस्तीमध्ये सुवर्णपदक जिंकल्यामुळे राष्ट्रीय खेळ 2022 मध्ये प्रभावी पदार्पण केले .

महिला कुस्तीमध्ये U20 विश्वविजेता बनणारी पहिली भारतीय बनून ऑगस्टमध्ये इतिहास रचणाऱ्या हरियाणाच्या अंतीम पंघलने अंतिम फेरीत मध्य प्रदेशच्या प्रियांशी प्रजापतीचा पराभव केला.

भारत 2023 मध्ये SCO शिखर परिषदेचे आयोजन

16 सप्टेंबर रोजी समरकंद, उझबेकिस्तान मधील शांघाय सहकार संस्थेचे अध्यक्षपद भारताकडे सोपविण्यात आले.

भारत सप्टेंबर 2023 पर्यंत एका वर्षासाठी संघटनेचे अध्यक्षपद भूषवेल.

शांघाय कोऑपरेशन ऑर्गनायझेशन (SCO) च्या सदस्य राष्ट्रांच्या नेत्यांनी समरकंद, उझबेकिस्तानमधील राज्य प्रमुखांच्या परिषदेच्या बैठकीत समरकंद घोषणापत्रावर स्वाक्षरी केली.

जाहीर केल्याप्रमाणे, 2023 मध्ये SCO देशाच्या राज्य प्रमुखांच्या परिषदेची पुढील बैठक भारत आयोजित करेल.

समरकंद घोषणेमध्ये सदस्य राष्ट्रांनी विविध जागतिक आव्हाने आणि धोक्यांची नोंद केली, ज्यात तांत्रिक आणि डिजिटल विभाजन, जागतिक वित्तीय बाजारपेठेतील सततची अशांतता, जागतिक हवामान बदलाचे परिणाम आणि सध्या सुरू असलेल्या कोविड-19 साथीच्या रोगाचा समावेश आहे.

सदस्य देश दहशतवादी, फुटीरतावादी आणि अतिरेकी संघटनांची एकत्रित यादी तयार करण्यासाठी समान तत्त्वे आणि दृष्टिकोन विकसित करण्याचा प्रयत्न करतात.
  

चालू घडामोडी

बिहारच्या मुख्यमंत्र्यांनी फाल्गु नदीवरील भारतातील सर्वात लांब रबर धरणाचे उद्घाटन केले

बिहारचे मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांनी गया येथे फाल्गु नदीवरील भारतातील सर्वात लांब रबर डॅम 'गयाजी डॅम'चे उद्घाटन केले.

हे धरण 324 कोटी रुपये खर्चून बांधण्यात आले आहे .

आयआयटी (रुरकी) मधील तज्ज्ञांचा या प्रकल्पात सहभाग होता.

यात्रेकरूंच्या सोयीसाठी धरणात वर्षभर पुरेल एवढा पाणीसाठा असेल.

त्याच्या बांधकामामुळे आता विष्णुपद घाटाजवळील फाल्गु नदीत पिंडदान करण्यासाठी येणाऱ्या भाविकांसाठी वर्षभर किमान दोन फूट पाणी उपलब्ध होणार आहे.

ओडिशा सरकारने 'छटा' नावाने रेन वॉटर हार्वेस्टिंग योजना सुरू केली

ओडिशा सरकारने 'कम्युनिटी हार्नेसिंग अँड हार्वेस्टिंग रेन वॉटर आर्टिफिशियल टू टेरेस टू अॅक्विफर (CHHATA) नावाची रेन वॉटर हार्वेस्टिंग योजना सुरू केली आहे .

या नव्या योजनेला गेल्या महिन्यात मंत्रिमंडळाने मंजुरी दिली होती.

त्याची अंमलबजावणी पाच वर्षांच्या कालावधीसाठी केली जाणार आहे.

केंद्राच्या प्रमुख पोशन अभियानाच्या एकूण अंमलबजावणीच्या बाबतीत महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश आणि गुजरात मोठ्या राज्यांमध्ये पहिल्या तीन राज्यांमध्ये स्थान मिळवले आहे.

नीती आयोगाच्या अहवालानुसार, केंद्राच्या प्रमुख पोशन अभियानाच्या एकूण अंमलबजावणीच्या बाबतीत महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश आणि गुजरात मोठ्या राज्यांमध्ये पहिल्या तीन राज्यांमध्ये स्थान मिळवले आहे.

छोट्या राज्यांमध्ये सिक्कीमने सर्वोत्तम कामगिरी केली. ‘भारतातील पोषणावरील प्रगती जतन करणे: पांडेमिक टाइम्समध्ये पोशन अभियान’ या शीर्षकाच्या अहवालात पुढे म्हटले आहे की 19 मोठ्या राज्यांपैकी 12 राज्यांमध्ये 70 टक्क्यांहून अधिक अंमलबजावणी गुण आहेत.

केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये दादर आणि नगर हवेली आणि दमण आणि दीव आघाडीवर आहेत, तर पंजाब आणि बिहार सर्वात कमी कामगिरी करणारे आहेत.

चित्रपट पर्यटन धोरण - 2022

गुजरातच्या मुख्यमंत्र्यांनी चित्रपट उद्योगांसाठी राज्याचे पहिले चित्रपट पर्यटन धोरण - 2022 लाँच केले

गुजरातचे मुख्यमंत्री भूपेंद्र पटेल यांनी चित्रपट निर्मिती उद्योगांसाठी परिसंस्था विकसित करण्यासाठी आणि पर्यटन अर्थव्यवस्थेला चालना देण्यासाठी राज्याचे पहिले चित्रपट पर्यटन धोरण-2022 लाँच केले.  या धोरणाचा मुख्य उद्देश राज्यात गुंतवणूक आणणे, चित्रपट पायाभूत सुविधांचा विकास करणे आणि चित्रपट निर्मिती उद्योगातील तरुणांना रोजगार आणि उद्योजकतेचे आव्हान पेलणे हे आहे.  या कार्यक्रमाला मुख्यमंत्र्यांसोबत चित्रपट अभिनेता अजय देवगणही उपस्थित होता.

मुख्य मुद्दा

सिनेमा पर्यटन धोरण-2022 लाँच करताना जारी केलेल्या दस्तऐवजात असे म्हटले आहे की हे धोरण प्रशासकीय प्रक्रिया सुलभ करण्याचा आणि सार्वजनिक-खाजगी भागीदारीद्वारे चित्रपटाशी संबंधित पायाभूत सुविधांच्या विकासासाठी एक परिसंस्था विकसित करण्याचा प्रयत्न करते.

सरकार फीचर फिल्म्स, डॉक्युमेंटरी फिल्म्स, ब्रँड संलग्नता, वेब आणि टीव्ही मालिका आणि सर्व भाषांमधील माहितीपटांना उत्पादन खर्चाच्या 25 टक्के किंवा विहित निकषांची पूर्तता करण्यासाठी कमाल मर्यादेच्या अधीन राहून आर्थिक प्रोत्साहन देईल.

पॉलिसी दस्तऐवजात अशी माहिती देण्यात आली आहे की, राज्य सरकार 500 कोटी रुपयांपर्यंतच्या गुंतवणुकीसाठी पात्र गुंतवणुकीच्या 15 टक्के आणि चित्रपट पायाभूत सुविधांच्या विकासासाठी 500 कोटी रुपयांपेक्षा जास्त गुंतवणुकीसाठी 20 टक्के आर्थिक प्रोत्साहन देईल.

गुंतवणुकीला चालना देण्यासाठी, सरकार प्राधिकरणांना भरलेल्या नोंदणी शुल्काची आणि मुद्रांक शुल्काची 100 टक्के परतफेड करेल आणि आवश्यक असल्यास भाडेतत्त्वावर जमीन देखील देईल.

100-500 कोटी रुपयांच्या गुंतवणुकीच्या प्रकल्पांना मंजुरी देण्यासाठी राज्य पर्यटन विभागाच्या अतिरिक्त मुख्य सचिवांच्या अधिपत्याखाली सामग्री आणि गुणवत्तेसाठी एक समिती आणि राज्यस्तरीय अंमलबजावणी समिती देखील असेल.
   

चालू घडामोडी

पंतप्रधान मोदींनी कर्नाटकसाठी नवीन कोस्टल झोन मॅनेजमेंट प्लॅनला मंजुरी दिली.

मंगळुरूमध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 3,800 कोटी रुपयांच्या अनेक प्रकल्पांची पायाभरणी केली.

2019 CRZ अधिसूचनेनुसार, नवीन कोस्टल झोन मॅनेजमेंट प्लॅनला वन, पर्यावरण आणि हवामान बदल मंत्रालयाने मान्यता दिली आहे.

नवीन CRZ अधिसूचनेनुसार आराखडा तयार करून मंजूर केलेले कर्नाटक हे दक्षिण भारतातील पहिले आणि देशातील दुसरे राज्य आहे.

या योजनेमुळे राज्याच्या किनारी भागातील अर्थव्यवस्थेला आणि पर्यटनाला चालना मिळणार आहे.

सागरमाला प्रकल्पांतर्गत अलीकडेच 18 प्रकल्प पूर्ण झाले आहेत आणि 950 कोटी रुपयांच्या 14 योजनांना केंद्रीय अंतर्देशीय वाहतूक आणि बंदरे मंत्रालयाने मंजुरी दिली आहे.

कारवार येथील माजली बंदराचा 350 कोटी रुपये खर्चून विकास करण्यास मोदी सरकारने मंजुरी दिली आहे.

केंद्र सरकारने प्रधानमंत्री मत्स्य संपदा योजनेंतर्गत खोल समुद्रात मासेमारीसाठी 100 हायस्पीड बोटी पुरवण्यास मान्यता दिली आहे.

मच्छिमारांच्या 2 लाख मुलांच्या फायद्यासाठी सरकारने विद्यानिधी योजना लागू केली आहे.
     

चालू घडामोडी

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी ८ सप्टेंबर रोजी कर्तव्यपथाचे उद्घाटन केले.

राष्ट्रपती भवन ते इंडिया गेट या प्रतिष्ठित राजपथाचे नाव ड्युटी पथ असे करण्यात आले.

ब्रिटिश राजवटीत राजपथ किंग्सवे म्हणून ओळखला जात होता.  याच ठिकाणी दरवर्षी २६ जानेवारीला प्रजासत्ताक दिनाची परेड होते.

यावेळी पंतप्रधानांनी इंडिया गेट येथे नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या ग्रॅनाइट पुतळ्याचे अनावरणही केले.

23 जानेवारी रोजी नेताजींच्या वाढदिवसानिमित्त बोस यांच्या होलोग्राम पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले.

मुख्य शिल्पकार श्री अरुण योगीराज यांनी बनवलेली 28 फूट उंचीची मूर्ती एका ग्रॅनाइट दगडापासून बनवली आहे आणि तिचे वजन 65 मेट्रिक टन आहे.

ही पावले पंतप्रधानांच्या दुसर्‍या 'पंच प्राण' - अमृत काळातील नवीन भारतासाठी 'वसाहतिक मानसिकतेच्या खुणा पुसून टाका' च्या अनुषंगाने आहेत.
  

मानव विकास निर्देशांक

संयुक्त राष्ट्रांच्या मानव विकास निर्देशांक (HDI) 2021-22 मध्ये  जाहीर झालेल्या 191 देशांपैकी भारत चा क्रमांक 132

2021 मानव विकास निर्देशांक (HDI) वरील अहवाल हा संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रमाद्वारे जारी केलेल्या मानव विकास अहवाल 2021-2022 चा भाग आहे.

HDI मानवी विकासाच्या तीन मूलभूत परिमाणांमध्ये देशाची सरासरी उपलब्धी मोजते  1)दीर्घ आणि निरोगी जीवन 2)शिक्षण आणि 3)एक सभ्य जीवनमान.

पहिले 3 देश

1)Switzerland(0.962)
2)Norway(0.961)
3)Iceland(0.959)
4)HongKong(0.952)

भारतीय परिस्थिती:

2021 मानव विकास निर्देशांक (HDI) मध्ये 191 देश आणि प्रदेशांमध्ये भारत 132 व्या क्रमांकावर आहे.  2020 च्या अहवालात, 189 देश आणि प्रदेशांमध्ये भारत 131 व्या क्रमांकावर होता.  देशाच्या मागील स्तरावरील कामगिरीत झालेली घसरण आयुर्मानात घट झाल्यामुळे होते.

महत्त्वाचे मुद्दे:

भारताचे नवीनतम एचडीआय मूल्य 0.633 हे देशाला मध्यम मानव विकास श्रेणीमध्ये ठेवते, जे 2020 च्या अहवालातील 0.645 च्या मूल्यापेक्षा कमी आहे.

अहवालात 2019 मधील 0.645 वरून 2021 मध्ये 0.633 पर्यंत एचडीआयमधील घसरणीचे श्रेय भारताचे आयुर्मान घटते - सर्वेक्षण कालावधीत 69.7 वर्षांवरून 67.2 वर्षे झाले.

भारताची शालेय शिक्षणाची अपेक्षित वर्षे 11.9 वर्षे आहेत, 2020 अहवालात 12.2 वर्षांपेक्षा कमी आहे, जरी 2020 अहवालात शालेय शिक्षणाची सरासरी वर्षे 6.5 वर्षांवरून 6.7 वर्षे वाढली आहेत.

जरी भारताने लैंगिक विकास निर्देशांकात 132 वे स्थान कायम ठेवले असले तरी, महिलांचे आयुर्मान 2020 च्या अहवालातील 71 वर्षांवरून 2021 च्या अहवालात 68.8 वर्षांपर्यंत घसरले आहे.

त्याच कालावधीत महिलांसाठी शालेय शिक्षणाची सरासरी वर्षे 12.6 ते 11.9 वर्षांपर्यंत घसरली.

भारताने बहु-आयामी दारिद्र्य निर्देशांक (MPI) मध्ये 0.123 गुण मिळवले असून 27.9 टक्के हेडकाउंट गुणोत्तर आहे, 8.8 टक्के लोकसंख्या गंभीर बहुआयामी दारिद्र्याखाली आहे.  गेल्या दशकभरात, भारताने बहुआयामी दारिद्र्यातून तब्बल 271 दशलक्ष वर उचलले आहे, असे अहवालात नमूद करण्यात आले आहे.

आशियाई देश: भारताचे शेजारी

श्रीलंका : 73
चीन : 79
बांगलादेश: 129
भुतान: 127
पाकिस्तान: 161
नेपाळ: 143
म्यानमार: 149

अहवालात म्हटले आहे की सुमारे 90 टक्के देशांनी 2020 मध्ये किंवा 2021 मध्ये त्यांच्या एचडीआय मूल्यामध्ये घट नोंदविली आहे.