MPSC भूगोल प्रश्नसंच

1) पिकांमध्ये सौर किरणांचा जास्तीत जास्त प्रवेश होण्यासाठी पिकांची पेरणी ........................... करावी.
   1) पूर्व – पश्चिम दिशेने      2) उत्तर – दक्षिण दिशेने
   3) उत्तर – पूर्व दिशेने      4) दक्षिण – पश्चिम दिशेने
उत्तर :- 2

2) पीक वाढीसाठी पोषक खनिज द्रव्याची आवश्यकता दर्शविणारा पुढीलपैकी योग्य निकष निवडा.
   अ) एखाद्या घटकाच्या कमतरतेमुळे पिकाचे जीवनचक्र पूर्ण करण्यास अपयश येते.
   ब) एखाद्या घटकाची कमतरता फक्त तोच घटक पुरवून भरून काढता येते.
   क) घटकाचा परिणाम हा वाढीवर किंवा चयापचयावर व्हायलाच पाहिजे.
   ड) सदर घटक अल्प प्रमाणातच आवश्यक असतो.
   1) अ फक्त    2) अ व ब फक्त    3) अ, ब व क फक्त    4) अ, ब, क आणि ड
उत्तर :- 3

3) खालीलपैकी कोणती प्राथमिक खनिजे जमिनीमध्ये मोठया प्रमाणात आढळतात ?
   1) कॅलसाईट व डोलोमाईट    2) पायराईटस व मरकासाईट
   3) क्वार्टज्‍ व फेल्डस्पार्स      4) जिप्सम व सिडेराईट
उत्तर :- 3

4) वनस्पतीच्या तळाच्या पानापासून वरपर्यंत हरितद्रव्य (हिरवा रंग) नाहीसे होणे हे ....................... या मूलद्रव्याच्या कमतरतेचे
     लक्षण आहे.
   1) तांबे      2) मँगनीज    3) मॅग्नेशियम    4) गंधक
उत्तर :- 3

5) कोणत्या वनस्पती पोषणद्रव्यामुळे मुळांची वाढ चांगली होते, दुष्काळ सहन करण्याची क्षमता सुधारते व रोग प्रतिकारक शक्ती
     वाढते ?
   1) नत्र      2) स्फुरद      3) पालाश    4) कॅल्शियम
उत्तर :- 3

1) पिकांचे कोरडया हवामानात अवर्षण प्रतिकारण कशाशी संबंधित आहे ?
   1) उणे पाणी वापर क्षमता      2) अधिक पाणी वापर क्षमता
   3) जास्त पाणी वापर क्षमता    4) वरीलपैकी नाही
उत्तर :- 1

2) खालीलपैकी कोणत्या कार्यपध्दतीमध्ये अन्नद्रव्यांचे परिणाम ठरवणे खुपच अवघड ठरते.
   अ) पिकांनी घेतलेले      ब) पिकांनी न घेतलेले
   क) निक्षालनाव्दारे –हास झालेले    ड) मृदेच्या धूपेमुळे –हास झालेले
   1) अ    2) ब आणि क    3) अ आणि क    4) क आणि ड
उत्तर :- 4

3) सर्वसामान्य सुक्ष्मजंतूंची चांगली वाढ होण्यासाठी सामू मर्यादा ....................
   1) 4.5 – 8.5    2) 4 – 5    3) 4.5 – 6    4) 6 – 8
उत्तर :- 4

4) परिस्थितीकीय शेती ही ................... प्रकारातील पीक उत्पादन पध्दती आहे.
   अ) बहु – स्तरीय     ब) बहु – घडीय
   क) बहु – उपयोगी    ड) सर्वसमावेशक
   1) फक्त अ      2) फक्त ड   
   3) अ, ब आणि क    4) अ, ब,क आणि ड
उत्तर :- 4

5) कोणते मूलद्रव्य पीकाचा जोम व रोग प्रतीकारक क्षमता वाढविते ?
   1) नत्र    2) गंधक      3) पालाश    4) स्फुरद
उत्तर :- 3

1) अरनॉन यांचे मते किती अन्नद्रव्ये वनस्पतीचे निकोष वाढीसाठी गरजेची आहेत ?
   1) 4      2) 8      3) 16      4) 25
उत्तर :- 3

2) पिकांची पाण्याची गरज कशाशी संबंधित असते ?
   1) इव्हापोट्रान्सपीरेशन      2) पोटेनशियल अबसार्बशन कोईफीशीएन्ट
   3) ड्राय मॅटर कंन्टेट ऑफ द प्लँट    4) सॉईल मीनेरॉलॉजी
उत्तर :- 1

3) ज्यावेळी 30 पेक्षा जास्त कर्ब / नत्र गुणोत्तर असणारे सेंद्रिय पदार्थ जमिनीत घालतात त्यावेळी प्रारंभीच्या कुजण्याच्या टप्प्यात
    दरम्यामन नत्राचे ............................. होते.
   1) इममोबिलायझेशन    2) मिनरलायझेशन
   3) अमोनिफिकेशन    4) नायट्रीफिकेशन
उत्तर :- 1

4) कृषिपरिस्थितीकीय पध्दतीबाबत खालीलपैकी कोणती विधाने खरी आहेत ?
   अ) मशागतीची कमी तीव्रता    ब) पिकांची जास्त विभिन्नता
   क) जास्त पेट्रोलवर अवलंबून    4) मजुरांची कमी गरज
   1) फक्त अ    2) अ आणि ब    3) ब आणि ड    4) क आणि ड
उत्तर :- 2

5) बेसीक स्लॅगमध्ये उपलब्ध असणारी झाडांसाठी अन्नद्रव्ये ......................
   1) चुना व स्फुरद फक्त    2) लोखंड व चुना फक्त
   3) चुना व सिलिका फक्त    4) वरील सर्व
उत्तर :- 4

1) लोहाची कमतरता सर्वसाधारणपणे कोणत्या प्रकारच्या जमिनीत आढळते ?
   1) ॲसिडिक जमिनीत    2) कॅलकॅरीअस जमिनीत   
   3) सलाईन जमिनीत    4) अलकलाईन जमिनीत
उत्तर :- 2

2) खालीलपैकी कोणत्या मुलद्रव्याच्या कमतरतेची लक्षणे पिकाच्या शेवटच्या कळयावर दिसून येतात ?
   1) नत्र      2) पाळाश   
   3) जस्त    4) बोरॉन
उत्तर :- 4

3) कृषि क्षेत्रात खालीलपैकी कोणते घटक आरोग्य आणि वातावरणावर प्रतिकुल परिणाम करतात ?
   1) गांडुळखत आणि शेणखत    2) तणनाशके आणि किडनाशके
   3) सायकोसील आण एन.ए.ए.    4) निळे हिरवे शेवाळ
उत्तर :- 2

4) खालीलपैकी कोणते जीवाणूखत ऊस पिकामध्ये सर्वाधिक नत्र स्थिरीकरण करते ?
   1) अझॅटोबॅक्टर    2) अझोस्पीरीलियम 
   3) रायझोबीयम    4) ॲसीटोबॅक्टर
उत्तर :- 4

5) खालीलपैकी कोणत्या हवामान घटकानुसार लाँग – डे आणि डे – न्युटल वनस्पती ठरवल्या जातात ?
   1) हवेचा दाब    2) आर्द्रता   
   3) तापमान    4) सर्वात महत्त्वाचा घटक वर नमूद नाही
उत्तर :- 4

1) कुहरी बेसाल्ट खडक म्हणजे काय ?
   अ) लाव्हारसाने तयार झालेला खडक
   ब) पोकळयांनी युक्त बेसाल्ट खडक
   क) भेगामध्ये लाव्हारस थंड होऊन झालेला खडक
   1) फक्त अ    2) अ आणि ब   
   3) फक्त ब    4) वरील सर्व
उत्तर :- 2

2) कोणते झाड नत्र स्थिरीकरण करीत नाही ?
   1) गुलमोहर    2) बाभूळ     
   3) काळा सिरस    4) सुरू
उत्तर :- 4

3) खालीलपैकी कोणते पिक क्षारास कमी सहनशील आहे ?
   1) भात    2) ऊस      3) तीळ      4) कापूस
उत्तर :- 3

4) कम्पोस्ट खत तयार करण्यासाठी सेंद्रिय पदार्थातील कर्ब आणि नत्राचे गुणोत्तर किती असावे ?
   1) 10 : 1    2) 30 : 1    3) 60 : 1    4) 50 : 1
उत्तर :- 2

5) दख्खनच्या पठारावर आढळणा-या सुपीक, अपुरा निचरा आणि चोपन व खारवटपणास प्रवृत्त होणारी जमीन कोणती ?
   1) खोल काळी जमीन      2) लाल जमीन
   3) तपकिरी जमीन      4) पोयटयाची जमीन
उत्तर :- 1

1) पुढील दोन विधानांपैकी कोणत योग्य आहे ?
   अ) करेवाज् जम्मू व काश्मिर खो-यातील सरोवर जन्य भू आकार आहेत.
   ब) पालमपूर, पुलवामा, कुळगांव येथील करवाज् उच्च प्रतीच्या आक्रोडासाठी ओळखले जातात.
   1) केवळ अ    2) केवळ ब    3) दोन्ही      4) एकही नाही
उत्तर:- 1

2) व्दिपगिरी काय आहे ?
   1) वाळवंटी प्रदेशात वा-याच्या खनन कार्यामुळे तयार झालेला भूआकार
   2) नदीच्या खनन कार्यामुळे तयार झालेला भूआकार
   3) वाळवंटी प्रदेशात वा-याच्या भरण कार्यामुळे तयार झालेला भूआकार
   4) हिमनदीच्या भरण कार्यामुळे तयार झालेला भूआकार
उत्तर :- 1

3) खालील विधाने पहा :
   अ) ॲरीनेशियस खडक हे स्तरीत प्रकारचे खडक आहेत.
   ब) ॲरीनेशियस खडकामध्ये वाळूचे प्रमाण जास्त असते.
   1) फक्त विधान अ बरोबर आहे.      2) फक्त विधान ब बरोबर आहे.
   3) विधाने अ आणि ब बरोबर आहेत.    4) विधाने अ आणि ब बरोबर नाहीत.
उत्तर :- 3

4) महाराष्ट्रात अधोमुखी व ऊर्ध्वमुखी लवण स्तंभ ................ येथे अहमदनगर जिल्ह्यात आढळतात.
   1) कान्हूर    2) राहुरी      3) कर्जत      4) शिरूर
उत्तर:- 1

5) खालीलपैकी कोणते मायक्रोफौना आहे ?
   1) बॅक्टेरिया    2) निमॅटोडस्    3) ॲक्टीनोमायसेटस्    4) फंगी
उत्तर:- 2

1) जोडया जुळवा.
   अ) हमादा    i) खडकाळ वाळवंट
   ब) रेग      ii) वाळूचे वाळवंट
   क) अर्ग    iii) दगडाळ वाळवंट
   ड) दुर्भूमि    iv) घळपाडी धूप
  अ  ब  क  ड
         1)  i  ii  iii  iv
         2)  i  iii  ii  iv
         3)  iv  ii  iii  i
         4)  iv  iii  i  ii
उत्तर :- 2

2) गाभ्याची घनता ही प्रावरणाच्या घनतेच्या दुपटीपेक्षा जास्त आहे परंतू घनफळ व वस्तूमान हे पृथ्वीच्या एकूण घनफळाच्या
      अनुक्रमे .................. आणि ......................... आहे.
   1) 16% आणि 32%    2) 12.3% आणि 13.3%    3) 2900 ते 6371    4) 5.5% आणि 10.00%
उत्तर :- 1

3) पृथ्वीच्या अंतरंगातील तापमान पृष्ठभागापासून खोल जावे तसे ...............................
   1) वाढत्या प्रमाणात कमी होते      2) वाढत्या प्रमाणात वाढते
   3) सारख्या प्रमाणात वाढते      4) घटत्या प्रमाणात वाढते
उत्तर :- 4

4) खालील विधाने पहा.
   अ) पृथ्वीची सरासरी घनता 5.12 ग्रॅम प्रति घन सें. मी. आहे.
   ब) पृथ्वीच्या भूकवचाची घनता 2.8 ग्रॅम प्रति घन सें. मी. आहे.
   1) फक्त विधान अ बरोबर आहे.      2) फक्त विधान ब बरोबर आहे.
   3) विधाने अ आणि ब बरोबर आहेत  .    4) विधाने अ आणि ब बरोबर नाहीत.
उत्तर :- 2

5) खालीलपैकी कोणते विधान बरोबर नाही ?
   1) शिलारसाच्या उष्णतेमुळे चुनखडीचे रूपांतर ग्रॅफाइटमध्ये होते.
   2) अँथ्रासाइट हा रूपांतरित खडक आहे.
   3) वनस्पतीपासून तयार झालेल्या खडकात खनिजतेलाचे साठे आढळतात.
   4) डाइक खडक शिलारसापासून तयार होतात.
उत्तर :- 1

1) पृथ्वीचे कवच विविध खडकांनी बनलेले आहे. खडकांबाबत कोणते विधान चुकीचे आहे ?
   1) काही वेळा लावा रस पृथ्वीत खोल थंड होतो. लावा रस हळूवार थंड होतो म्हणून बारीक कण तयार होतात. ग्रॅनाइट या
       प्रक्रियाचे उदाहरण आहे. ते इग्नज (ईग्निअस) खडक आहेत.
   2) मसाल्यांचे वा धान्य दळण्या / कुटण्यासाठी वापरले जाणारे दगड ग्रॅनाईटचे असतात.
   3) लाल किल्ला गाळाच्या (सेडिमेंटरी) दगडांनी बनलेला आहे.
   4) ताजमहाल रुपांतरित (मेटॅमॉर्फिक) दगडांनी बनलेला आहे.
उत्तर :- 1

2) पृथ्वीच्या अंतरंगातील पदार्थातील प्रमुख घटक व त्यांचे प्रमाण (17 कि.मी. खोलीपर्यंत)
   अ) ऑक्सिजन      i) 28.0
   ब) सिलिकॉन      ii) 8.1 
   क) ॲल्युमिनियम    iii) 47.0
   ड) लोह      iv) 11.1
   इ) कॅल्शिअम, सोडियम,    v) 9.5
        पोटॅशियम व मॅग्नेशिअम 
  अ  ब  क  ड  इ
         1)  i  iii  v  iv  ii
         2)  iii  i  ii  v  iv
         3)  i  ii  v  iv  iii
         4)  iii  ii  i  v  iv
उत्तर :- 2

3) खालील विधानांवर विचार करा.
   अ) समुद्रतट – भरतीच्या पाण्याची कमाल मर्यादा व ओहटीच्या पाण्याची किमान मर्यादा यातील भाग.
   ब) अपतट – ओहटीच्या किमान मर्यादेपलीकडील समुद्राच्या दिशेकडेच्या खंडात उताराचा उथळ भाग.
   क) अग्रतट – ओहटीच्या किमान मर्यादेपासून भरतीच्या सरासरी मर्यादेपर्यंतचा भाग.
   ड) पश्च तट – भरतीच्या सरासरी मर्यादेपासून किना-यावरील समुद्रकडयांच्या पायथ्या पर्यंतचा भाग.
   1) अ आणि ब बरोबर    2) अ, ब आणि क बरोबर   
   3) ब, क आणि ड बरोबर    4) अ, ब, क आणि ड बरोबर
उत्तर :- 4

4) खालीलपैकी कोणते भुरूप हिमनदीनिर्मित भूदृश्याचा भाग नाही ?
   1) हिमोढ कटक    2) हिमोढगिरी    3) मेषशिला    4) वरील एकही नाही
उत्तर :- 4

5) पॉवेलव्दारा वर्णित अनुवांशिक वर्गीकरणाच्या आधारावर डेवीसने उताराला अनुसरून, दरीच्या प्रकारांचे वर्गीकरण विकसित
     केले, ते कोणते ?
   1) युवा, प्रौढ, वृध्द        2) अनवुर्ती, परावर्ती, प्रत्यानुवर्ती, नवानुवर्ती, अक्रमवर्ती
   3) अपनती, अभिनती, भ्रंशरेखा संधी    4) पुनर्वर्ती, अध्यारोपी, निम्मजीत, पुनर्जिवीत
उत्तर :- 2

1) इ.स. 1992 मध्ये भूखंडवहनाची  संकल्पना कोणी मांडली ?
   1) अ. व्हॉन हंबोल्ट    2) अ. वेबर    3) अ. वेगनर    4) कार्ल रिटर
उत्तर :- 3

2) ‘व्ही’ आकाराच्या द-या, घळई, जलप्राप ही भुरूपे खालीलपैकी कोणत्या कारणामुळे निर्माण होतात ?
   1) नदी        2) हिमनदी    3) समुद्रलाटा    4) भूमिगत पाणी
उत्तर :- 1

3) पृथ्वीच्या अंतर्गत भागात वेगवेगळे गुणधर्म असलेले तीन विभाग ओळखले गेले उदा. कवच, प्रावरण व गाभा.
   अ) सीयाल व सीमा यांच्या मधील घनतेत बदल होणा-या क्षेत्रास कॉनरॅड विलगता म्हणून ओळखले जाते.
   ब) भूकंप लहरींच्या गतीमध्ये अचानक बदल होणा-या क्षेत्रास मोहो विलगता म्हणून ओळखले जाते.
   क) प्रावरण – गाभा सीमारेषा ही गटेनबर्ग विलगतेने ठरविली जाते.
         वरील विधानांपैकी कोणते विधान /ने सत्य आहेत ?
   1) अ फक्त      2) ब आणि क फक्त  3) अ आणि क फक्त  4) अ, ब आणि क
उत्तर :- 4

4) ‘यु’ आकाराच्या दरीच्या निर्मितीसाठी कोणता पर्याय बिनचूक आहे ?
   अ) नदीच्या खनन कार्यामुळे तयार होते.    ब) नदीच्या संचयन कार्यामुळे तयार होते.
   क) हिमनदीच्या खनन कार्यामुळे तयार होते.    ड) हिमनदीच्या संचयन कार्यामुळे तयार होते.
   1) फक्त अ      2) अ आणि ब    3) अ आणि ड    4) फक्त क
उत्तर :- 4

5) खडक तीन प्रकारचे असतात.
     अग्नीज (इग्नीअस), गाळाचे (सेंडिमेंटरी), व रूपांतरित (मेटॅमॉर्फिक)
      धातु खनिज सर्वसाधारणपणे कोणत्या खडकात आढळतात ?
   1) अग्नीज व गाळाच्या खडकांत    2) गाळाच्या व रूपांतरित खडकांत
   3) अग्नीज व रूपांतरित खडकांत    4) केवळ अग्नीज खडकांत
उत्तर :- 3

1) आजच्या अनेक खंडांच्या निर्मितीच्या अगोदर एकजिनसी खंड होता त्याचे नाव काय होते ?
   1) गोंडवाना    2) लॉरेंशिया    3) पॅन्जिया    4) टेथिस
उत्तर :- 3

2) यारदांग हे भूरूप कोणत्या प्रदेशात  आढळते ?
   1) महासागरीय    2) वाळवंटी    3) आर्द्रप्रदेश    4) हिमाच्छादित
उत्तर :- 2

3) पृथ्वीचे भूकवच आणि मध्यावरण यांच्या दरम्यान ......................... ही विलगता आढळते.
   1) मोहोरव्हिसीक  2) गटेनबर्ग   
   3) विचर्ट    4) भूभौतीक
उत्तर :- 1

4) ...................... “मनुष्य वंशाचा पाळणा आहे. मनूभाषेचे जन्मस्थान आहे. इतिहासाची जननी आहे, आख्यायिकेची आजी आहे
     व परंपरांची मोठी आजी आहे”.
      मार्क टवेन कोणत्या देशाबाबत बोलत आहे ?
   1) अमेरिका    2) भारत      3) इंग्लंड      4) ग्रीस
उत्तर :- 2

5) पृथ्वीच्या अंतरंगातील गाभाच्या रचनेविषयी खालीलपैकी कोणते विधान सत्य आहे ?
   1) पृथ्वीच्या अंतरंगाचा गाभा सियालपासून बनलेला आहे.
   2) पृथ्वीच्या अंतरंगाचा गाभा सायमापासून बनलेला आहे.
   3) पृथ्वीच्या अंतरंगाचा गाभा निफेपासून बनलेला आहे.
   4) पृथ्वीच्या अंतरंगाचा गाभा कठीण खडकापासून बनलेला आहे.
उत्तर :- 3

1) भौगोलिक माहिती यंत्रणेमध्ये लहान भाग ........................ प्रकारे दाखविला जातो.
   1) बिंदू      2) रेषा      3) बहुभुजाकृती    4) वरीलपैकी एकही  नाही
उत्तर :- 3

2) दृष्यमान तरंग लहरीची एक श्रेणी अंदाजे ...................... इतकी असते.
   1) 0.1 ते 0.7 µm    2) 0.4 ते 0.7 µm   
   3) 1.4 ते 1.7 µm    4) 4 ते 7 µm
उत्तर :- 2

3) दृष्य आणि अवरक्त वर्ण पट्टयामधून मिळणा-या प्रतिमांचे वर्णन अवकाशिक, वर्णपटलीय आणि किरणोत्सार – मापन वियोजन
     याव्दारे करता येणे हे दूरसंवेदन उपकरणांचे मुख्य वैशिष्टय आहे. यामध्ये ...................
   अ) अवकाशिक वियोजन म्हणजे विशिष्ट उंचीवरून विशिष्ट वेळी अशा उपकरणातून दिसणारा भू – भाग होय.
   ब) अंकीय उपग्रह प्रतिमेमधील एक चित्रांश म्हणजे विविक्षित क्षणी दिसणारे क्षेत्र होय.
   क) वर्णपटलीय वियोजन म्हणजे वर्णपटलातील विशिष्ट वर्णपट्ट्यांची रुंदी होय.
   ड) वर्णपटलाच्या काही भागातील अरुंद वर्णपट्टयांव्दारे प्राप्त प्रतिमामध्ये विविध भू – रुपातील फरक ओळखणे शक्य होत नाही.
        वरीलपैकी कोणते / ती विधान / ने बरोबर आहे / त ?
   1) फक्त अ    2) अ, ब आणि क    3) अ, क आणि ड    4) फक्त ड
उत्तर :- 2

4) समुद्रकडा हे भूमीस्वरूप समुद्र लाटांच्या ..................... कार्यामुळे निर्माण होतो.
   1) संचयन    2) खनन      3) वहन      4) यापैकी नाही
उत्तर :- 2

5) ज्या खडकामध्ये 65 टक्के पेक्षा जास्त सिलिकाचे प्रमाण असते. त्यास काय म्हणतात ?
   1) बेसीक खडक      2) ॲसीडिक खडक 
   3) मेट्यॉमॉरफीक खडक    4) प्लुटॉनिक खडक
उत्तर :- 2

1) पुढील दोन विधानांपैकी कोणत योग्य आहे ?
   अ) दृश्यमान रेडिओ लहरींची श्रेणी अंदाजे 0.7 ते 0.9 मायक्रोमीटर इतकी असते.
   ब) एक पूर्ण जागतिक स्थान निश्चिती यंत्रणेकरता किमान 24 उपग्रह समूहांची गरज असते.
   1) केवळ अ    2) केवळ ब    3) दोन्ही      4) एकही नाही
उत्तर :- 2

2) ................... आभासी रंगीत पट्टे हिमवर्षाव, बर्फ आणि ढग यांना वेगळे करतात ?
   1) निळा (लाल) दोन भिन्न लघुलहर अवरक्त पट्टे (हिरवा आणि निळा)
   2) लघुलहर अवरक्त (लाल), अवरक्त नजीक (हिरवा) आणि हिरवा (निळा)
   3) अवरक्त नजीक (लाल), हिरवा (निळा), लाल (हिरवा)
   4) यापैकी एकही नाही
उत्तर :- 1

3) ...................... उपग्रह सध्या कार्यरत आहे.
   1) IRS – 1D    2) IRS – P4   
   3) RISAT – 1    4) IRS – 1C
उत्तर :- 3

4) पृथ्वीचा केंद्रभाग कोणत्या नावाने ओळखला जातो ?
   1) सिआल    2) सायमा    3) निफे      4) शिलावरण
उत्तर :- 3

5) खालील वैशिष्टये कोणत्या भूकंप लहरींची आहेत ?
   अ) भूकंप केंद्रापासून सरळ दिशेने प्रवास करतात आणि भूपृष्ठावर येतात.
   ब) जास्त घनतेच्या भागातून जाताना लहरींचा वेग वाढतो.
   क) द्रव पदार्थातून जाताना लहरींचा वेग मंदावतो.
   1) प्राथमिक लहरी    2) दुय्यम लहरी    3) भूपृष्ठ लहरी    4) सामान्य लहरी
उत्तर :- 1

1) दूर संवेदन तंत्रामध्ये वर्णपटलाच्या विविध पट्ट्यातील कंप्रतीच्या सहाय्याने केल्या जाणा-या समीक्षण पध्दतीस बहुवर्णपटलीस
     समीक्षण असे म्हणतात.
   अ) भारतात एम.एस.एस. स्पेस अप्लीकेशन सेंटर, अहमदाबाद या संस्थेने विकसित केली आहे.
   ब) एम.एस.एस. मध्ये प्रतिमांचे चित्र काढण्याची व बीनतारी संदेशाव्दारे वर्णक्रम पाठविण्याची एकत्रित क्षमता एकाच उपकरणात
        असते.
   क) बहुवर्णपटलीय समीक्षणामध्ये संदेश सोडून ते भू – पृष्ठावरून परावर्तित होऊन आल्यावर नोंद केली जाते.
   ड) बहुवर्णपटलीय समीक्षणामध्ये कॅमेरे आणि व्हिडीकॉन यांचा उपयोग माहिती संकलनासाठी केला जातो.
        वरीलपैकी कोणती विधाने बरोबर आहेत ?
   1) अ आणि ब    2) ब आणि क    3) अ आणि क    4) ब आणि ड
उत्तर :- 1

2) खालीलपैकी कोणते विधान बहुवर्णक्रमी प्रतिमांना लागू नाही ?
   1) विद्युतचुंबकीय वर्णक्रमांच्या विरुध्द बाजुला विशिष्ट कंपन संख्या निर्माण झाल्यावरच बहुवर्णक्रमी प्रतिमा माहिती प्रतिबिंबीत
       करतात.
   2) त्या फक्त प्रत्येक पिक्सेलवर पडणा-या किरणोत्साराच्या तीव्रतेचीच नोंद ठेवतात.
   3) दूरसंवेदनाव्दारे प्राप्त होणारी मुख्य प्रतिमा आहे.
   4) याव्दारे वर्णक्रमी प्रतिमा अधिक माहिती संकलित करू शकतात.
उत्तर :- 3

3) विविध विद्याशाखामधील संकल्पना आणि सार यांच्या समावेशाव्दारे भौगोलिक माहिती प्रणाली हे तंत्र विकसित करण्यात आले
    आहे. या तंत्रामध्ये .......................
   अ) विविध स्त्रोतामधून प्राप्त झालेली सांख्यिकीय माहिती थेटपणे वापरता येते.
   ब) अंक स्वरुपात सांख्यिकीय माहितीची नोंदणी  करणे ही प्राथमिक गरज आहे.
   क) जी.पी.एस किंवा दुय्यम स्त्रोताव्दारे मिळालेली सांख्यिकीय माहिती वापरता येत नाही.
   ड) विविध स्वरूपातील सांख्यिकीय माहिती वापरण्यासाठी प्रथम ती संगणकावर घेणे आवश्यक असते.
        वरीलपैकी कोणते / कोणती विधान / ने बरोबर आहे / आहेत ?
   1) अ आणि क    2) ब आणि ड    3) क आणि ड    4) फक्त ब
उत्तर :- 2

4) जी.पी.एस. च्या माध्यमातून भूस्थिती मोजण्याच्या माध्यमास काय म्हणतात ?
   अ) उपग्रह व्याप्ती  ब) उपग्रह कक्ष    क) उपग्रह अंतर    ड) उपग्रह धारक
        वरीलपैकी कोणते / ती विधान / ने बरोबर आहे / त ?
   1) फक्त अ    2) ब फक्त    3) क आणि ड फक्त  4) वरील कोणतेही नाही
उत्तर :- 1

5) पुढील दोन विधानांपैकी कोणते योग्य आहे ?
   अ) स्पॉट अँड क्विकबर्ड उपग्रह प्रणाली ही निष्क्रीय सुदूर संवेदनाचे उदाहरण आहे.
   ब) सोळाव्या भारतीय सुदूर संवेदन उपग्रह ओशनसॅट – 2 चे प्रक्षेपण दि. 23 सप्टेंबर 2009 रोजी पी.एस.एल.व्ही. 15 या प्रक्षेपण
         यानाव्दारे करण्यात आले.
   1) केवळ अ    2) केवळ ब    3) दोन्ही      4) एकही नाही
उत्तर :- 1

1) आभासी रंग प्रतिमांमध्ये लाल रंग कोणत्या रंगात दिसतो ?
   1) निळया    2) काळया    3) हिरव्या    4) नारंगी
उत्तर :- 3

2) ध्रुवीय कक्षेत भ्रमण करणा-या आणि सूर्यानुगामी माहितीचे संकलन करणे जीवशास्त्रीय आणि पर्यावरण शास्त्रीय अभ्यासास
     उपयुक्त असते कारण :
   अ) असे उपग्रह एखाद्या ठिकाणास विशिष्ट वेळीच पुन:पुन्हा भेट देत असतात.
   ब) असे उपग्रह एखाद्या ठिकाणाची निरीक्षणे सातत्याने सलगपणे घेत असतात.
   क) अशा उपग्रहांचे पृथ्वीपासूनचे अंतर कमी असते.
   ड) असे उपग्रह खूप उंचीवर प्रस्थापित केलेले असतात.
        वरीलपैकी कोणते / कोणती विधान / ने बरोबर आहे / आहेत ?
   1) फक्त अ    2) अ, ब आणि ड    3) अ आणि ड    4) ब आणि क
उत्तर :- 1

3) उपग्रहाच्या सहाय्याने पृथ्वीवरील कोणत्याही ठिकाणाची स्थाननिश्चिती करण्याच्या तंत्राला जागतिक स्थान निश्चिती प्रणाली
     (GPS) असे संबोधले जाते. या तंत्रामध्ये .......................
   अ) एखाद्या ठिकाणाची स्थाननिश्चिती अक्षांश, रेखांश आणि उंचीच्या संदर्भात केली जाते.
   ब) अंतराचे मापन फक्त दिवसा आणि चांगल्या हवामानातच शक्य असते.
   क) भूकंप क्षेत्राचे नेमके निर्धारीकरण करण्याची क्षमता आहे.
   ड) किना-यावर प्रमुख स्टेशन ठेवून अवकाल GPS (DGPS) च्या सहाय्याने समुद्रातील जहाजांचे स्थान निश्चित करता येते.
         वरीलपैकी कोणती विधाने बरोबर आहेत ?
   1) अ, ब आणि क  2) अ आणि ड    3) ब, क आणि ड    4) अ, क आणि ड
उत्तर :- 4

4) पुढील दोन विधानांपैकी कोणते योग्य आहे ?
   अ) सूक्ष्म लहरी सुदूर संवेदना ज्यांची तरंग लांबी 3 मायक्रोमीटरपेक्षा जास्त असते त्या ढगांनी आच्छालेल्या प्रदेशाच्या सुदूर
         संवेदनाच्या अभ्यासासाठी मुख्यत्वेकरून वापरल्या जातात.
   ब) 2013 साली भारताच्या पूर्व किनारपट्टीवर धडकलेल्या फायलिन या चक्रीवादळाच्या हालचालीच्या संदर्भातील पूर्व सूचनांसाठी
        कार्टोसॅट – I या उपग्रह प्रतिमांचा उपयोग केला गेला.
   1) केवळ अ    2) केवळ ब    3) दोन्ही      4) एकही नाही
उत्तर :- 1

5) पुढील दोन विधानांपैकी कोणते योग्य आहे ?
   अ) सुदूर संवेदन प्रणाली नैसर्गिकरित्या उपलब्ध असलेल्या ऊर्जेचे मापन करते त्याला सक्रीय सेन्सर्स असे म्हणतात.
   ब) सुदूर संवेदन प्रतिमा ह्या मुख्यत: मल्टीस्पेक्ट्रल असतात आणि एस्टर प्रतिमा ह्या 7 स्पेक्ट्रल बँडच्या असतात.
   1) केवळ अ    2) केवळ ब    3) दोन्ही      4) एकही नाही
उत्तर :- 4

1) लोकसंख्या संक्रमणाच्या दुस-या टप्प्यावर
   1) जन्मदर उच्च परंतु मृत्यूदर वेगाने घटतो.      2) जन्मदर कमी परंतु मृत्यूदर वेगाने वाढतो.
   3) मृत्यूदर अधिक राहतो परंतु जन्मदर वेगाने घटतो.    4) वरील एकही नाही
उत्तर :- 1

2) प्रकाशामध्ये (दृश्य) .......................... असतात.
   1) लघु लांबीच्या व उच्च वारंवारीता लहरी    2) दीर्घ लांबीच्या व निम्न वारंवारीता लहरी
   3) लघु लांबीच्या व निम्न वारंवारीता लहरी    4) दीर्घ लांबीच्या व उच्च वारंवारीता लहरी
उत्तर :- 1

3) .................... हे सर्वोत्तम आणि व्यापारी दृष्टया सर्वाधिक वापरले जाणारे भौगोलिक माहिती प्रणालीतील प्रतिमा प्रक्रियण  
     कार्यक्रम सामग्रीसंच आहे.
   1) इरदास (ERDAS)    2) एक्सले (EXCEL)   
   3) मॅटलॅब (MATLAB)    4) फोटोस्मार्ट (PHOTOSMART)
उत्तर :- 1

4) त्रिमिती दृश्य तयार करण्यासाठी दोन व्दिमितीय छाया चित्रांचे सुमारे ...............% आच्छादन त्रिमितीदर्शी खाली मांडावे लागते.
   1) 60      2) 90      3) 45      4) 30
उत्तर :- 1

5) ................. छायाचित्रण हे सर्वसाधारणरित्या एकेरी भिंग मांडणीच्या छायात्रिकाव्दारे घेतात अशा छायाचित्रांचा वापर सुदूर
     संवेदन आणि भू मानचित्र अभ्यासात होतो.
   1) तिरकस    2) समतल   
   3) विस्तृतकोन    4) लंब रूप
उत्तर :- 4

मानवी चेतासंस्था

- मध्यवर्ती, परिघिय आणि स्वायत्त चेतासंस्था असे तीन प्रकार आहेत.
- मेंदू आणि मेरूरज्जू यांनी मध्यवर्ती चेतासंस्था तयार होते.

● मानवी मेंदू
- चेतासंस्थेचे नियंत्रण करणारा प्रमुख भाग
- प्रौढ मानवाच्या मेंदूचे वजन 1300 ते 1400 ग्रॅम इतके असते
- 100 अब्ज चेतापेशींपासून मेंदूची निर्मिती
- मेंदूच्या डाव्या बाजूची कार्ये: संभाषण, लिखाण, तर्कसंगत व विश्लेषणात्मक विचार, भाषा, शास्त्र व गणित
- मेंदूच्या उजव्या बाजूची कार्ये: सर्वांगीण व प्रतिभात्मक विचार, नवनिर्मिती, कला व संगीत
- डावी आणि उजवी बाजू एकमेकास नियंत्रीत करतात
- प्रमस्तिष्क: मोठा मेंदू
- अनुमस्तिष्क: छोटा मेंदू
- मस्तिष्कपुच्छ: सर्वात शेवटचा भाग

● मेरूरज्जू
- त्वचेपासून मेंदूकडे आवेगाचे वहन करणे
- मेंदूपासून स्नायू व ग्रंथीकडे आवेगाचे वहन करणे
- प्रतिक्षिप्त क्रियांचे समन्वयक केंद्र म्हणून कार्य करतो.

वनस्पतीचे वर्गीकरण :

उपसृष्टी : 1 अबीजपत्री - अपुष्प वनस्पती

विभाग - 1 : थॅलोफायटा

· शरीर साधे , मऊ ,तंतुमय

· मूळ , खोड , पान, नसते.

· पाण्यात आढळतात .

· स्वयंपोषी असतात.

· लैगिक जननांग - युग्माकधानी

वर्ग - 1 : शैवाल

· वाढ पाण्यात , ओलसर ठिकाणी

· उदा. शैवाल, स्पायरोगायारा, करा

· प्रकाश स्वयंपोषी

वर्ग - 2 : कवक

· परपोशी पोषण पद्धती

· इतरांच्या शरीरात, शरीरावर किंवा मृतोपाजीवी असतात.

· शरीर तंतुजालरूपी असते.

· तंतुरूपी कवकाना बुरशी म्हणतात.

· उदा. पेनिसिलीयम , म्युकर

· जननांगे मोठी आणि छत्रिसारखी असणाऱ्यांना 'छत्रकवके' म्हणतात.

· उदा . अगॅरिकस

· एकपेशीय कवकाना 'किन्व' म्हणतात .

· उदा . सॅकरोमायसिस

शैवाक -

· शैवाल व कवक एकत्र वाढ

· परस्परपूरक सहजीवन

· उदा . उस्निया (दगडफूल)

जीवाणू -

· एकपेशीय आदिकेंद्रकी सजीव.

· निरनिराळ्या पोषण पद्धती.

· प्रजजन साध्या स्वरूपाचे.

विभाग -२ : ब्रायोफायटा

· निम्नस्तरीय, बहुपेशीय, स्वयंपोषी, सावलीत राहण्याऱ्या उभयचर वनस्पती आहेत.

· बीजाणू निर्मितीचे प्रजनन करतात.

· शरीर चपटे , रीबिनसारखे व मऊ.

· मुळासारखे दिसणारे मुलाभ असतात.

· उदा. मॉस, रिक्सिया , मार्केंशिया , अॅन्थॉसिरॉस, फ्युनारीया

विभाग -3 : टेरीडोफायटा

· पाणी व खनिज वहनासाठी सुस्पष्ट संवहनी संस्था असते.

· मूळ, खोड, पाने असतात.

· सहसा लहान पर्णिका असतात.

· सावलीत व दमट वातावरणात वाढतात.

· अलैंगिक प्रजनन बीजाणू निर्मितीद्वारे तर लैंगिक प्रजनन युग्मक निर्मितीद्वारे होते.

· 3 उपवर्गात विभाजन होते.

वर्ग -1 : लायाकोपोडीनी

· या वनस्पती नेच्यासारख्या असतात.

· उदा. लायाकोपोडीयम, सीलॅजीनेला

वर्ग -2 : इक्वीसेटीनी

· नेच्यासारख्याच असतात.

· बिजानुधानीच्या समूहास शंकू म्हणतात.

· उदा. इक्वीसेटम

वर्ग -3 : फिलीसिनी

· वनस्पतीचा सर्वात मोठा वर्ग आहे.

· या वनस्पतींना 'नेचे' म्हणतात.

· बिजानुधानीपुंज पानावर तयार होतात.

· उदा. नेफ्रोलीपीस, अॅडीएन्टम, किलॅन्थेस, टेरिस

उपसृष्टी : 2 बिजपत्री - सपुष्प वनस्पती

विभाग -1 : अनावृत्तबीजी वनस्पती

· यांना उच्चकुलीन वनस्पती असे म्हणतात.

· या वनस्पतीच्या बिजांवर आवरण नसते. त्यांची मोठया आकाराची बीजे बृहद्बीजाणू पत्रांवर तयार होतात.

· काही वृक्ष मोठे व पुरातन असतात.

· उदा . सायकस, सूचीपर्णी (पायनस), देवदार (सेडस)

· सदाहरित, बहुवार्षिक

· खोडाला फांद्या नसतात.

· नर व मादी फुले वेगवेगळया बिजानुपत्रावर येतात.

· फळे येत नाहीत.

विभाग -2 : आवृत्तबिजी वनस्पती

· या वनस्पतीची बीजे संरक्षक आवरणात असतात.

· फुले हीच प्रजननांगे असतात.

· अतिसूक्ष्म जलीय वनस्पती वुल्फिया टे प्रचंड आकाराच्या ऑस्ट्रेलीयन अकॅशिया किंवा युकॅलिप्टस् यांचा समावेश होतो.

· 2 वर्गात विभागणी होते.

वर्ग -1 व्दिबिजपत्री वनस्पती

· बियांच्या भ्रुनात दोन बिजपत्रे असतात.

· मूळ हे सोटमूळ प्रकारचे असते.

· पानाचा शिराविण्यास जालीकीय असतो.

· उदा. सुर्यफुल, सदाफुली, जास्वंद, लिंबू ,पेरू, आंबा, वाटणा, वाल, हरभरा, टोमॅटो, मिरची, वांगी ,कोथिंबीर, कापूस,तुळस

वर्ग -2 एकबिजपत्री वनस्पती :

· बियांच्या भृणात फक्त एकच बिजपत्र असते.

· मुले तंतुसारखी , अपस्थानिक मुळे

· पानांचा शिराविण्यास समांतर असतो.

· फुल त्रीभागी.

· उदा. गहू, तांदूळ, मका, ज्वारी, ऊस, गवत, बांबू , कांदा,लसून, कर्दळी, केली, पाम, ऑर्कीड

समस्थानिके

▶युरेनियम, थोरियम, रेडियम या किरणोत्सारी मूलद्रव्यांचा टप्प्याटप्प्याने ऱ्हास होत जातो, याची कल्पना विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीलाच संशोधकांना आली.

▶ मूलद्रव्याचा ऱ्हास होताना नवी ‘किरणोत्सारी मूलद्रव्ये’ निर्माण होऊन या ऱ्हासाचा शेवट शिसे या मूलद्रव्यात होत होता. या ऱ्हासात वेगवेगळा किरणोत्सार दर्शवणारी ४० वेगवेगळी मूलद्रव्ये निर्माण होत होती.

▶आता ८२ अणुक्रमांक असणारे शिसे व ९२ अणुक्रमांक असणारे युरेनियम, यांदरम्यान या ४० ‘किरणोत्सारी मूलद्रव्यां’ना सामावून घेण्यास जागाच नव्हती.

▶ यातील काही मूलद्रव्यांचे गुणधर्म इतके सारखे होते, की रासायनिक पद्धतींद्वारे त्यांना एकमेकांपासून वेगळे करणे अशक्यच होते. तसेच रासायनिक साधर्म्य असणाऱ्या आयोनियम आणि थोरियम या मूलद्रव्यांचे वर्णपटही अगदी सारखे असल्याचेही आढळले होते.

▶१९१३ साली याचे स्पष्टीकरण देताना, या मूलद्रव्यांवर संशोधन करणारा इंग्रज संशोधक फ्रेडरिक सॉडी याने- यातील सारखेच रासायनिक गुणधर्म असणारे अणू हे वेगवेगळ्या मूलद्रव्यांचे अणू नसून ते एकाच मूलद्रव्याचे, परंतु वेगवेगळा अणुभार असणारे अणू असल्याचे सुचवले. अशा अणूंना त्याने ‘समस्थानिक’ (आयसोटोप) ही संज्ञा सुचवली.

▶याच काळात इंग्रज संशोधक जे. जे. थॉमसन याचे धनविद्युतभारित कणांवर संशोधन चालू होते. थॉमसन या संशोधनात- निऑनचे धनविद्युतभारित आयन विद्युत आणि चुंबकीय क्षेत्रातून कसा प्रवास करतात, ते अभ्यासत होता. प्रवासानंतर हे अणू कुठे आदळतात, हे पाहण्यासाठी थॉमसनने फोटोग्राफिक फिल्मचा वापर केला.

▶ विद्युत किंवा चुंबकीय क्षेत्राच्या प्रभावाखाली निऑनच्या आयनांचा मार्ग काही अंशात वळणे अपेक्षित होतेच. तसे ते झालेही! परंतु निऑनचा झोत दोन मार्गामध्ये विभागला गेल्याचे त्याला आढळले.

▶या निरीक्षणांवरून थॉमसनने निऑन वायुमधील ९० टक्के अणूंचा अणुभार २० असावा, तर उर्वरित दहा टक्के अणूंचा अणुभार २२ असावा, असे गणित मांडले. हे दोन्ही अणू निऑन या मूलद्रव्याचे समस्थानिक होते.

▶थॉमसनच्या या संशोधनामुळे सॉडी याचे निष्कर्ष खरे ठरले. यानंतर सहा वर्षांतच, थॉमसनचाच विद्यार्थी असणाऱ्या फ्रान्सिस अ‍ॅस्टन याने समस्थानिकांचे प्रमाण मोजण्यासाठी ‘मास स्पेक्ट्रोग्राफ’ हे साधन तयार केले.

▶समस्थानिकांच्या शोधात महत्त्वाचे योगदान असणाऱ्या फ्रेडरिक सॉडी याचा १९२१ सालचे, तर मास स्पेक्ट्रोग्राफच्या निर्मितीबद्दल फ्रान्सिस अ‍ॅस्टन याचा १९२२ सालचे नोबेल पारितोषिक देऊन गौरव करण्यात आला.

विज्ञान महत्त्वाचे 10 प्रश्नउत्तरे

*1) वातावरणातील सर्वाधिक प्रमाण असलेला वायू कोणता?
उत्तर : नायट्रोजन

*2) कोणत्या शास्त्रज्ञाने हृदयरोगाची पहिली शस्त्रक्रिया यशस्वी केली?
उत्तर : ख्रिश्चन बर्नार्ड

*3) कोवळ्या उन्हामुळे मनुष्यास कोणते जीवनसत्व मिळते?
उत्तर : ड

*4) कोणता अवयव मादी बेडकात आढळून येत नाही?
उत्तर : स्वरकोष

*5) वातावरणात कार्बनडायऑक्साईडचे प्रमाण किती टक्के आहे?
उत्तर : 0.03 टक्के

*6) चुंबकीय पदार्थ कोणता आहे? 
उत्तर : निकेल

*7) मानवी मज्जासंस्थेचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात करतात?
उत्तर : नफोलॉजी

*8) वातावरणातील तापमान कोणत्या वायूमुळे वाढते?
उत्तर : कार्बन डायऑक्साईड

*9) तांबे व जस्त यांच्या मिश्रीणातून कोणता धातू तयार होतो?
उत्तर : पितळ

*10) बटाटा हे काय आहे?
उत्तर : खोड

भारतातील जैवविविधता संरक्षण आणि संवर्धन विषयक कायदे व नियम

1) जल प्रदूषण प्रतिबंध व नियमन -: 1974

2) पर्यावरण संरक्षण अर्धीनियम -: 1986

3)हवा प्रदूषण प्रतिबंध व नियम -: 1981

4) जैवविविधता अध्धीनियम -: 2002

5)भारतीय वन कायदा -: 1927

6.)वन संवर्धन अधिनियम :- 1980

7)आदिवासी जमाती आणि इत वनरहिवासी अधिनियम -: 2006

8.)वन्य जीवन संरक्षण अधिनियम - :1972

9.) सार्वजनिक दायित्व विमा अधिनियम -: 1991

10) राष्ट्रीय पर्यांवरण अपील प्राधिकरण अधिनियम -: 1997

11) राष्ट्रीय हरित लवाद अधिनियम -: 2010

12) आयात आणि निर्यात नियंत्रण अधिनियम -: 1947

13) खनन आणि खनिज द्रव्य विकास अधिनियम -: 1957

14) सीमाशुल्क अधिनियम -: 1962

15 ) महापालिका घन कचरा व्यवस्थापन नियम -: 2000

16) पर्यावरण स्नैही उत्पादनावरून खून पट्टी कायदा -: 1991

17) जैविक कचरा नियोजन -: 1998

18) पुन्हा वापरण्यासाठी प्लैस्टिकचे उत्पादन व वापर नियम -: 1999

थॅलेसिमिया लक्षणे आणि उपाय

थॅलेसेमिया हा एक रक्तसंबंधित अनुवांशिक आजार असून तो आई-वडिलांपासून मुलांना होतो.

🤔 *आजार कसा होतो?* : जर दोन्ही पालकांमध्ये यासंबंधी  जीन्स असल्यास, अनुवंशिक असणारा हा आजार 25 टक्‍के बालकांमध्ये संक्रमित होतो. यामुळे बालकाच्या शरीरात रक्ताची निर्मितीच होत नाही. त्यांना सुरुवातीला रक्त देण्याचा कालावधी कमी असला तरी वयानुसार तो वाढत जातो.

थॅलेसेमिया इंटरमेडिया (मायनर) आणि थॅलिसेमिया मेजर असे थॅलेसेमियाचे दोन प्रकार आहेत.

1. *थॅलेसेमिया मेजर* : या रुग्णांना नियमित रक्‍त भरावे लागते; कारण रोग्याचे शरीर पुरेसे हिमोग्लोबिन तयार करत नाही.

2. *थॅलेसेमिया मायनर* : बऱ्याच व्यक्तींना आपण मायनर थॅलेसेमिया आहे, याची माहितीच नसते. त्यामुळे विवाहपूर्व थॅलॅसेमियाची तपासणी केली, तर थॅलेसेमियाग्रस्त नवी पिढी तयार होणार नाही.

🤓 *उपचार काय आहे?* : ब्लड ट्रान्सफ्युजन (रक्तपुरवठा), अस्थीमज्जा प्रत्यारोपण, औषधे आणि शरीरातील अतिरिक्त लोह कमी करणे, पित्ताशय काढून टाकणे.

👀 *आजार टाळण्यासाठी काय करावे?* :

● सर्वात महत्वाचे म्हणजे लग्नापूर्वी युवक-युवतीच्या रक्ताची चाचणी करावी.
● जर युवक-युवती दोघेही थॅलेसेमिया वाहक असल्यास लग्न टाळावे.
● जर पती-पत्नीपैकी एकही थॅलेसेमियाग्रस्त असल्यास मुलाला हा आजार टाळण्यासाठी पुरेशी काळजी घ्यावी.
● जर गर्भवती माता थॅलेसेमिया वाहक/ रुग्ण असल्यास 10 आठवडयांनी तज्ज्ञ डॉक्टरांकडे तपासणी करावी.

दवबिंदू तापमान आणि आर्द्रता (Dew Point & Humidity) :

🌷·         तलाव, नदया आणि सागर यांच्यातील पाण्याचे सतत बाष्पीभवन होत असते. त्यामुळे वातावरणात नेहमीच काही प्रमाणात पाण्याचे बाष्प असते.

🌷·         वातावरणात असणार्‍या पाण्याच्या वाफेचा दैनंदिन जीवनावर परिणाम होतो. वातावरणामध्ये असणार्‍या बाष्पाच्या प्रमाणावरून दैनंदिन हवामानाचे स्वरूप समजण्यास मदत होते.

·🌷         जेव्हा हवा खूप थंड होते तेव्हा हवेत असलेली पाण्याची वाफ संतृप्त (Staturated) होते. त्यामुळे बाष्पाचे लहान थेंब बनतात. 

🌿ज्या तापमानास हवा बाष्पाने संतृप्त होते त्या तापमानास 'दवबिंदू तापमान' म्हणतात. हवेमध्ये असणार्‍या बाष्पाच्या प्रमाणावर दवबिंदू तापमान अवलंबून असते.

·🌿         हवेतील पाण्याच्या वाफेमुळे हवेत निर्माण होणारा ओलावा किंवा दमटपणा यालाच 'आर्द्रता' म्हणतात. 

·🌿         ज्या राशीच्या सहाय्याने हवेतील पाण्याच्या वाफेचे शेकडा प्रमाण मोजले जाते तिला निरपेक्ष आर्दता (Absolute Humidity) असे म्हणतात.

·🌿         एकक आकारामानाच्या हवेमध्ये असलेल्या पाण्याच्या वाफेच्या वस्तुमानास 'निरपेक्ष आर्द्रता' असे म्हणतात. 

🌿·         सर्वसाधारणपणे निरपेक्ष आर्द्रता ही Kg/m3मध्ये मोजतात.

🌿सर्वसाधारणपणे निरपेक्ष आर्द्रता ही Kg/m3मध्ये मोजतात.

·🌿         हवा संतृप्त होण्यासाठी लागणार्‍या बाष्पाचे प्रमाण तापमानावर अवलंबून आहे.

·🌿         हवा सामावून घेत असलेल्या बाष्पाच्या कमाल मर्यादेपेक्षा हवेमध्ये कमी बाष्प सामावले असेल तर ती हवा 'असंतृप्त' आहे असे म्हटतात.

·🌿         जर हवा संतृप्त करण्यासाठी लागणार्यात बाष्पाच्या प्रमाणापेक्षा हवेतील बाष्प खूपच कमी असेल तर ती हवा कोरडी असल्याचे आपणास जाणवते.

· 🌿        याउलट हवेतील बाष्पाचे प्रमाण ती हवा संतृप्त करण्यासाठी लागणार्याव बाष्पाच्या प्रमाण सापेक्ष संतृप्त हवेपेक्षा किंचित कमी असेल तर हवा दमट आहे असे जाणवते.

·🌿         हवेच्या दमटपणाचे प्रमाण सापेक्ष आर्द्र्तेच्या रूपात मोजतात.

🌿जमीन तिच्या सान्निध्यात येणारी हवा दवबिंदू तापमानापेक्षा कमी तापमानापर्यंत थंड करते. जेव्हा हवेतील बाष्पाचे संघनन (condensation) होते तेव्हा धुके (Fog) तयार होते.

· 🌿        जेव्हा गरम हवा थंड जमीन किंवा समुद्रावरून वाहते तेव्हा सुद्धा धुके तयार होते. सागरी धुके (Sea Fog) यामुळे तयार होते.

🌿·         उंचावरून जाणार्‍या विमानाच्या मागे पांढरी तेजोरेखा(त्राईल) दिसते. विमान उडत असताना इंजीनापासून निघणार्‍या वाफेचे संघनन होऊन ढग तयार होतात. 

🌿जर सभोवतालच्या वातावरणातील हवा ही अधिक सापेक्ष आर्द्रतेची असेल तर तेजोरेखा लांबच लांब दिसते.

·🌿         जर सापेक्ष आर्द्रता कमी असेल तर लहान तेजोरेखा तयार होते किंवा तयार सुद्धा होत नाही.

मानवी शरीर

1: हाडांची संख्या: 206
2: स्नायूंची संख्या: 639
3: मूत्रपिंडांची संख्या: 2
4: दुधाच्या दातांची संख्या: 20
5: फासांची संख्या: 24 (12 जोड्या)
6: हार्ट चेंबर क्रमांक: 4
7: मोठी धमनी: महाधमनी
8: सामान्य रक्तदाब: 120/80 मिमीएचजी
9: रक्त पीएच: 7.4
10: पाठीच्या स्तंभात कशेरुकाची संख्या: 33

11: मान मध्ये कशेरुकांची संख्या: 7
12: मध्यम कानात हाडांची संख्या: 6
13: चेहर्यावरील हाडांची संख्या: 14
14: कवटीतील हाडांची संख्या: 22
15: छातीत हाडांची संख्या: 25
16: हात मध्ये हाडांची संख्या: 6
17: मानवी हातातील स्नायूंची संख्या: 72
18: हृदयातील पंपांची संख्या: 2
19: सर्वात मोठा अवयव: त्वचा
20: सर्वात मोठी ग्रंथी: यकृत

21: सर्वात मोठा सेल: मादा अंडाशय
22: सर्वात लहान सेल: शुक्राणू
23: सर्वात लहान हाड: मध्यवर्ती कान
24: प्रथम प्रत्यारोपण केलेले अवयव: मूत्रपिंड
25: लहान आतड्याची सरासरी लांबी: 7 मी
26: मोठ्या आतड्याची सरासरी लांबी: 1.5 मी
27: नवजात बाळाचे सरासरी वजन: 3 किलो
28: एका मिनिटात नाडी दर: 72 वेळा
29: शरीराचे सामान्य तापमान: 37 से ° (98.4 फ °)
30: रक्ताची सरासरी मात्रा: 4 ते 5 लिटर

31: लाइफटाइम लाल रक्तपेशी: १२० दिवस
32: लाइफटाइम पांढ White्या रक्त पेशी: 10 ते 15 दिवस
33: गरोदरपण: 280 दिवस (40 आठवडे)
34: मानवी पायात हाडांची संख्या: 33
35: प्रत्येक मनगटात हाडांची संख्या: 8
36: हातात हाडांची संख्या: 27
37: सर्वात मोठी अंतःस्रावी ग्रंथी: थायरॉईड
38: सर्वात मोठे लिम्फॅटिक अवयव: प्लीहा
40: सर्वात मोठे आणि भक्कम हाडे: फेमूर
:१: सर्वात लहान स्नायू: स्टेपेडियस (मध्यम कान)

41: गुणसूत्र संख्या: 46 (23 जोड्या)
42: नवजात बाळाच्या हाडांची संख्या: 306
43: रक्ताची चिकटपणा: 4.5 ते 5.5
44: युनिव्हर्सल डोनर रक्तगट: ओ
45: सार्वत्रिक प्राप्तकर्ता रक्त गट: एबी
46: सर्वात मोठा पांढरा रक्त पेशी: मोनोसाइट
47: सर्वात लहान पांढर्‍या रक्त पेशी: लिम्फोसाइट
48: लाल रक्तपेशींची संख्या वाढते असे म्हणतात: पॉलीसिथेमिया
49: शरीरात रक्तपेढी आहे: प्लीहा
50: जीवनाच्या नदीला म्हणतात: रक्त

51: सामान्य रक्तातील कोलेस्टेरॉलची पातळी: 100 मिलीग्राम / डीएल
52: रक्ताचा द्रव भाग: प्लाझ्मा

सामान्य ज्ञान

गोमटेश्वर – भारतातील सर्वात उंच पुतळा.

गोवा – क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने भारतातील सर्वात लहान राज्य.

गोवा – भारतातील पहिला छापखाना या राज्यात निघाला.

गोविंद – बुटक्या तांदळाची जात.

ग्रामपंचायत – पंचायतराज व्यवस्थेतीस सर्वात खालचा स्थर.

ग्रामसेवक – हा ग्रामपंचायतीचा सचिव असतो.

ग्रीनलंड – जगातील सर्वात मोठे बेट.

ग्रीनवीच – मुळ रेखावृत्त या शहरातुन जाते.

ग्रीनिच – ग्रेट ब्रिटनमधील 0० रेखांश स्थान व जागतिक प्रमाणवेळ स्थान.

ग्रीस – पहिले ऑलिम्पीकचे सामने येथे भरले गेले होते.

घटोत्कच – भीमाचा हिडिंबेपासून झालेला मुलगा.

घनफळ – घनाकृतीची लांबी, रूंदी व उंची यांच्या गुणाकारांनी आलेली संख्या.

घनमूळ – अंकगणितात ज्या मूळ संख्येला त्याच संख्येने दोनदा गुणले असता येणा-या गुणाकाराशी मूळ संख्येचे नाते.

घनीभवन – द्रवरूप तसेच वायुरुप पदार्थ घट्ट होण्याची प्रक्रिया.

घाशीराम कोतवाल – विजय तेंडूलकर यांनी १९७२ साली लिहीलेले हे नाटक गाजले.

चंडीगढ – पंजाब किंवा हरीयाणा या राज्यांची राजधानी.

चंदिगढ – भारताचे पहिले सुनियोजीत शहर.

चंद्रपुर – ताडोबा अभयारण्य या जिल्ह्यात आहे.

----------------------------------------------------

महाभरती साठी अत्यंत उपयुक्त

1) " नवल " हा शब्द भाववाचक नामात कसा वापराल ?

1) नवलाकडे
2) नवलाचे
3) नवलाई ✅
4) नवलाईने

2) " सुलभा " हे कोणते नाम आहे ?

1) सामान्यनाम
2) भाववाचक नाम
3) विशेषनाम ✅
4) सर्वनाम

3) " गोडवा " या शब्दाचा प्रकार सांगा.

1) नाम
2) भाववाचक नाम ✅
3) विशेषण
4) सर्वनाम

4) " भारत " या शब्दाची जात ओळखा ?

1) सामान्यनाम
2) समूहवाचक नाम
3) विशेषनाम ✅
4) गरिबी

5) शांतता, शहर, श्रीमंती, सौंदर्य या चार शब्दापैकी सामान्यनाम शब्द ओळखा.

1) शहर ✅
2) शांतता
3) सौदर्य
4) श्रीमंती

6) " त्याच्या बोलण्यात परंतुचा वापर फार होतो. "या वाक्यात परंतु हा शब्द कोणत्या जातीचा आहे .

1) सर्वनाम
2) उभयान्वयी अव्यय
3) विशेषण
4) नाम✅

7) शब्दाचा प्रकार ओळखा -"पर्वत "

1) सामान्यनाम ✅
2) विशेषनाम
3) भाववाचक नाम
4) विशेषण नाम

8) "आपल्या " या शब्दाचे भाववाचक रूप कोणते ?

1) आपण
2) आपुलकी ✅
3) आम्ही
4) आपली

9) विशेषनामे व भाववाचक नामे नेहमी कोणत्या वचनात वापरली जातात?

1) अनेकवचनी
2) एकवचनी ✅
3) बहुवचनी
4) यापैकी नाही

10) पुढीलपैकी पदार्थवाचक नाम ओळखा :

1) सैन्य
2) साखर ✅
3) वर्ग
4) कळप

संपूर्ण मराठी व्याकरण 10 प्रश्न

1) ‘दास’ या शब्दाचे स्त्रीलिंगी रूप ओळखा.

   1) दाशी    2) दासी      3) माळीण    4) मादी

उत्तर :- 2

2) पुढीलपैकी अनेकवचनी नाम ओळखा.

   अ) शहारे    ब) हाल      क) केळे      ड) रताळे.

   1) अ आणि ब    2) अ आणि ड    3) अ, क आणि ड    4) फक्त ड

उत्तर :- 1

3) ‘कुत्रा’ या नामाचे सामान्यरूप काय होईल ?

   1) कुत्र्या    2) कुत्री      3) कुत्रे      4) कुत्रि

उत्तर :- 1

4) मराठीत एकूण किती विभक्ती मानल्या आहेत ?

   1) सात    2) नऊ      3) आठ      4) दहा

उत्तर :- 3

5) विध्यर्थी वाक्य कोणते ते ओळखा.

   1) जर ढग दाटले तर पाऊस पडेल      2) पाऊस पडेल
   3) पाऊस पडला असता तर बरे झाले असते    4) पाऊस पडण्याची शक्यता आहे का ?

उत्तर :-2

6) एक विशाल मंदिर तयार झाले. या वाक्यातील अधोरेखित शब्द ................. आहेत.

   1) उद्देश्य    2) विधेय      3) उद्देश्यविस्तार    4) विधेयविस्तार

उत्तर :- 3

7) ‘राजा प्रधानाला बोलावतो’ या वाक्यातील प्रयोग ओळखा.

   1) कर्तरी    2) कर्मणी    3) भावे      4) कर्मकर्तरी

उत्तर :- 1

8) ‘नवरात्र’ या सामासिक शब्दाचा विग्रह कसा होईल ?

   1) नौ रात्रीचा समूह  2) नव रात्रींचा समूह  3) नऊ रात्रींचा समूह  4) नवरात्रौत्सव

उत्तर :- 3

9) रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरा.
    “वाक्य व त्याचा अर्थ पूर्ण झाला म्हणजे ................ येतो.”

   1) अर्धविराम    2) अपूर्णविराम    3) स्वल्पविराम    4) पूर्णविराम.

उत्तर :- 4

10) ‘पाठीवरी वेणी नच, नागीणच काळी’ – या वाक्यातील अलंकार ओळखा.

   1) व्यतिरेक    2) अपन्हुती    3) उत्प्रेक्षा    4) यमक

उत्तर :- 2

अंकगणित सराव 20 प्रश्न उत्तरे , अवश्य सोडवा

1. मुद्दल = 5000 रु, मुदत = 4 वर्षे, व्याज = 1600 रु तर सरळव्याजाचा दर किती?

 6

 7

 9

 8

उत्तर : 8

 2. 7 ही संख्या रोमन संख्याचिन्हात कशी लिहाल?

 VI

 VII

 XII

 IIV

उत्तर :VII

 3. 720 चा शेकडा 25 किती?

 360

 180

 144

 270

उत्तर :180

 4. खालील संख्यामालिकेत प्रश्नचिन्हाच्या जागी येणारी संख्या कोणती?

 45,54,63,72,?

 42

 21

 81

 18

उत्तर :81

 5. खालील संख्यामालिकेत प्रश्नचिन्हाच्या जागी येणारी संख्या कोणती?

 29,58,87,?

 116

 96

 100

 106

उत्तर :116

 6. प्रश्नचिन्हाच्या जागीकाय येईल?

 10:50::8:?

 30

 40

 50

 60

उत्तर :40

 7. प्रश्नचिन्हाच्या जागी काय येईल?

 पुरुष:स्त्री::मोर:?

 मोरीण

 लांडोर

 लांडोरिन

 पिसारा

उत्तर :लांडोर

 8. प्रश्नचिन्हाच्या जागी काय येईल?

 6:36::?:49

 40

 6

 35

 7

उत्तर :7

 9. घड्याळाच्या दोन काटयांत साडेबारा वाजता किती अंशाचा कोन असेल?

 105°

 165°

 180°

 195°

उत्तर :165°

 10. ‘साखरभात’ या शब्दातील अक्षरांपासून खालीलपैकी कोणता शब्द तयार होत नाही?

 साभार

 भारत

 सारखा

 साखर

उत्तर :सारखा

 11. जर आकाशाला पाणी म्हटले, पाण्याला माती म्हटले, हवेला अग्नी म्हटले, तर मासे कुठे राहतात?

 पाणी

 हवा

 आकाश

 माती

उत्तर :माती

 12. गटात बसणारे पद ओळखून पर्याय लिहा.

पेन्सिल, पेन, खडू, —–?

 पाटी

 खोडरबर

 बोरू

 पट्टी

उत्तर :बोरू

 13. गटात बसणारे पद ओळखून पर्याय लिहा.

6/30,3/15,7/35,—–?

 2/10

 11/33

 8/24

 10/20

उत्तर :2/10

 14. गटात बसणारे पद ओळखून पर्याय लिहा.

4,9,16,—-

 138

 32

 164

 25

उत्तर :25

 15. गटात न बसणार्‍या पदाचा क्रमांक लिहा.

 45

 32

 47

 41

उत्तर :32

 16. गटात न बसणार्‍या पदाचा क्रमांक लिहा.

 32

 18

 43

 48

उत्तर :43

17. गटात न बसणार्‍या पदाचा क्रमांक लिहा.

 25

 12

 9

 64

उत्तर :12

 18. प्रश्नचिन्हाच्या जागी काय येईल?

90:92::98:?

 982

 96

 89

 100

उत्तर :100

 19. प्रश्नचिन्हाच्या जागी काय येईल?

 13:26::15:?

 20

 30

 31

 40

उत्तर :30

 20. प्रश्नचिन्हाच्या जागी काय येईल?

40:10::60:?

 20

 15

 12

 30

उत्तर : 15