काकोरी कट घटना

( काकोरी ट्रेन लुट म्हणूनही ओळखली जाते) ही ब्रिटिश वसाहतवादी शासनाविरुद्धच्या भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक महत्त्वपूर्ण घटना होती. 

- दिनांक: ९ ऑगस्ट १९२५

- स्थान: काकोरी जवळ, लखनऊजवळील एक लहान गाव, (उत्तर प्रदेश) 

प्रमुख सहभाग:

- हिंदुस्थान रिपब्लिकन असोसिएशन (HRA): काकोरी घटना हिंदुस्थान रिपब्लिकन असोसिएशनच्या सदस्यांनी घडवून आणली होती, ही १९२४ मध्ये स्थापन झालेली ब्रिटिश शासनाविरुद्ध लढण्यासाठीची क्रांतिकारी संघटना होती

.

- प्रमुख क्रांतिकारी: 

  - रामप्रसाद बिस्मिल (या ऑपरेशनचे नेते)

  - अशफाकुल्ला खान

  - चंद्रशेखर आझाद

  - राजेंद्र लाहिरी

  - रोशन सिंग

  - मुकुंदी लाल

  - सचिंद्र बक्षी

  - बनवारी लाल

  - केशब चक्रवर्ती

  - ठाकूर रोशन सिंग

  - विष्णु शरण दुब्लिश

उद्दिष्टे:

- क्रांतिकारी क्रियाकलापांसाठी निधी जमा करणे: काकोरी घटनेचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे सरकारी निधी घेऊन जाणाऱ्या ट्रेनची लूट करणे होते. क्रांतिकारकांनी भारतीय स्वातंत्र्यासाठी लढण्यासाठी त्यांचे क्रियाकलाप चालवण्यासाठी आणि शस्त्रास्त्रे खरेदी करण्यासाठी ब्रिटिश सरकारकडून पैसा जप्त करण्याचा प्रयत्न केला.

घटना:

- ९ ऑगस्ट १९२५ रोजी, क्रांतिकारकांनी काकोरी येथे ८-डाउन सहारनपूर-लखनऊ ट्रेनची चेन खेचून ट्रेन थांबवली. त्यांनी ट्रेनमध्ये ठेवलेली सरकारी पैसे असलेली तिजोरी लुटली. लुटलेली रक्कम सुमारे ₹८,००० होती, जी त्या वेळी एक मोठी रक्कम होती.

परिणाम:

- अटक आणि खटले: लुटीनंतर, ब्रिटिश अधिकाऱ्यांनी HRA वर मोठा आघात केला. अनेक सदस्यांना अटक करण्यात आली आणि "काकोरी कट प्रकरण" नावाचा खटला चालवला गेला.

- शिक्षा:

  - रामप्रसाद बिस्मिल, अशफाकुल्ला खान, राजेंद्र लाहिरी आणि रोशन सिंग यांना फाशीची शिक्षा सुनावली गेली आणि १९२७ मध्ये त्यांची फाशी झाली.

  - इतर क्रांतिकारकांना वेगवेगळ्या शिक्षा सुनावण्यात आल्या, ज्यामध्ये जन्मठेपेची शिक्षा देखील होती.

महत्व:

- स्वातंत्र्य चळवळीची प्रेरणा: काकोरी घटना ब्रिटिश राजवटीविरुद्धच्या प्रतिकाराचे प्रतीक बनली. या घटनेमुळे अनेक तरुण भारतीयांना स्वातंत्र्य चळवळीत सहभागी होण्याची प्रेरणा मिळाली.

- शहादत: बिस्मिल, अशफाकुल्ला खान, लाहिरी, आणि रोशन सिंग यांची फाशी भारतीय इतिहासात शहादत म्हणून ओळखली जाते, जी त्यांच्या देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी केलेल्या बलिदानाचे प्रतीक आहे.

वारसा:

- काकोरी घटना ही ब्रिटिश राजवटीविरुद्धच्या धैर्याच्या कृती म्हणून ओळखली जाते, ज्यामुळे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीची तीव्रता वाढल्याचे दिसते. या घटनेत सहभागी झालेल्या क्रांतिकारकांचे स्मरण भारताच्या स्वातंत्र्य संघर्षातील नायक म्हणून केले जाते. उत्तर प्रदेशात विशेषतः दरवर्षी या घटनेचे स्मरण केले जाते.

ह घटना भारतातील क्रांतिकारक क्रियाकलापांमध्ये एक महत्त्वपूर्ण वळण म्हणून ओळखली जाते, ज्यामुळे ब्रिटिश अधिकाऱ्यांविरुद्ध अधिक थेट आणि लढाऊ कृतींना चालना मिळाली.