विविध खेळ आणि त्यांच्याशी संबंधित ट्रॉफी

1)भारताचा राष्ट्रीय खेळ हॉकीशी संबंधित "हॉकी" कप आणि ट्रॉफी
आगा खान कप
बेगम रसूल ट्रॉफी (महिला)
महाराजा रणजित सिंग गोल्ड कप
नेहरू ट्रॉफी
सिंधिया गोल्ड कप
मुरुगप्पा गोल्ड कप
वेलिंग्टन कप
इंदिरा गांधी गोल्ड कप
बॅटन कप
लेडी रतन टाटा ट्रॉफी (महिला)
गुरु नानक चॅम्पियनशिप (महिला)
ध्यानचंद ट्रॉफी
रंगास्वामी चषक

2)"फुटबॉल" संबंधित कप आणि ट्रॉफी
ड्युरंड कप
रोव्हर्स कप
डीसीएम ट्रॉफी
व्ही.सी. रॉय ट्रॉफी (राष्ट्रीय चॅम्पियनशिप)
संतोष करंडक (राष्ट्रीय चॅम्पियनशिप)
IFA शील्ड
सुब्रतो मुखर्जी चषक
सर आशुतोष मुखर्जी ट्रॉफी
मर्डेका कप

3)क्रिकेट" शी संबंधित कप आणि ट्रॉफी
दुलीप ट्रॉफी
सी.के.नायडू ट्रॉफी
राणी झाशी करंडक
देवधर करंडक
रणजी करंडक (राष्ट्रीय चॅम्पियनशिप)
इराणी ट्रॉफी
जीडी बिर्ला ट्रॉफी
रोहिंटन बारिया करंडक

4)टेबल टेनिस" शी संबंधित कप आणि ट्रॉफी
^ बनविले कप (पुरुष)
जय लक्ष्मी चषक (महिला)
प्रिन्सेस चॅलेंज कप (ज्युनियर महिला)
^ रामानुज करंडक (ज्युनियर पुरुष)

5)"बॅडमिंटन" शी संबंधित चषक आणि ट्रॉफी
संत्रा कप
चड्डा कप
अमृत दिवाण चषक

6)बास्केटबॉल" शी संबंधित कप आणि ट्रॉफी
बंगलोर व्ह्यूज चॅलेंज कप
नेहरू चषक
फेडरेशन कप

7)"ब्रिज" शी संबंधित कप आणि ट्रॉफी
राम निवास रुईया
गोल्ड ट्रॉफीला आव्हान द्या
होळकर करंडक

8)"पोलो" संबंधित कप आणि ट्रॉफी
अझरचा कप
पृथ्वीपाल सिंग चषक
राधामोहन चषक
क्लासिक कप

9) "गोल्फ" शी संबंधित कप आणि ट्रॉफी
रायडर कप
स्किट कप
हिल कप
वॉकर कप

महत्त्वाचे 25 प्रश्न उत्तरे

1) महाराष्ट्रातील पहिली स्त्री शिक्षिका कोण ?
उत्तर -- सावित्रीबाई फुले

2) ' सावरपाडा एक्सप्रेस ' कोणाला म्हणतात ?
उत्तर -- कविता राऊत ( धावपटू)

3) महाराष्ट्रातील पहिली महिला डाॅक्टर कोण ?
उत्तर -- आनंदीबाई जोशी

4) महाराष्ट्रातील भारतरत्न मिळविणारी पहिली महिला कोण ?
उत्तर -- लता मंगेशकर

5) भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान कोण ?
उत्तर -- इंदिरा गांधी

6) भारताच्या पहिल्या महिला राष्ट्रपती कोण ?
उत्तर -- प्रतिभाताई पाटील

7) भारताची पहिली महिला अंतराळवीर कोण ?
उत्तर -- कल्पना चावला

8) भारतरत्न मिळविणारी पहिली भारतीय महिला कोण ?
उत्तर -- इंदिरा गांधी

9) एव्हरेस्ट शिखर सर करणारी पहिली भारतीय महिला कोण ?
उत्तर -- बचेंद्री पाल

10) भारताच्या पहिल्या महिला लोकसभा सभापती कोण ?
उत्तर -- मीरा कुमार

11) भारताच्या पहिल्या महिला आय. पी. एस. अधिकारी कोण ?
उत्तर -- किरण बेदी

12) भारतीय सर्वोच्च न्यायालयाच्या पहिल्या महिला न्यायाधीश कोण ?
उत्तर -- मीरासाहेब फातेमा बीबी

13) भारताच्या पहिल्या महिला वैमानिक कोण ?
उत्तर -- प्रेमा माथूर

14) ' भारताची सुवर्णकन्या ' कोणाला म्हणतात ?
उत्तर -- पी. टी. उषा

15) अंजली भागवत ही कोणत्या क्रीडाप्रकारासाठी प्रसिद्ध आहे ?
उत्तर -- नेमबाजी

16) पहिली भारतीय विश्वसुंदरी कोण ?
उत्तर -- सुश्मिता सेन

17)भारतातील पहिली नोबेल पारितोषिक विजेती महिला कोण ?
उत्तर -- मदर तेरेसा

18) ' सायना नेहवाल ' ही खेळाडू कोणत्या खेळाशी संबंधित आहेत ?
उत्तर -- बॅडमिंटन

19) ' सानिया मिर्झा ' कोणत्या खेळाशी निगडीत आहे ?
उत्तर -- लाॅन टेनिस

20) ' मेरी काॅम ' कोणत्या खेळाशी संबंधित आहे ?
उत्तर -- बाॅक्सिंग

21) ' पूर्णिमा महतो ' हे कोणत्या खेळाशी संबंधित आहेत ?
उत्तर -- तिरंदाजी

22) ' आरती साहा ' कोणत्या खेळाशी संबंधित आहेत ?
उत्तर -- जलतरण

23) ' रोहिणी खाडिलकर ' कोणत्या खेळाशी संबंधित आहेत ?
उत्तर -- बुध्दिबळ

24) ' कर्नामा मल्लेश्वरी ' ही कोणत्या खेळाशी संबंधित आहेत ?
उत्तर -- वेट लिफ्टिंग

25) ' कोसबाडच्या टेकडीवरून ' हे आत्मवृत कोणाचे आहे ?
उत्तर -- अनुताई वाघ

इतिहास :- महत्त्वाचे 10 प्रश्न उत्तरे

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस विषयी काही महत्त्वाची माहिती
( अध्यक्ष विशेष )

1) काँग्रेस चे पहिले अध्यक्ष
    - व्योमेश चंद्र बॅनर्जी ( 1985 )

2) काँग्रेस च्या पहिल्या महिला अध्यक्षा
    - अॅनी बेझंट ( 1917 )

3) काँगेस चे पहिले मुस्लिम अध्यक्ष
    - बद्रुद्दिन तैयबजी( 1887 )

4) काँग्रेस चे पहिले पारशी अध्यक्ष
    - दादाभाई नौरोजी ( 1886)

5) काँग्रेसचे पहिले हिंदू अध्यक्ष
    - पी. आनंद चार्लू ( 1891 )

6) काँगेस च्या पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा- सरोजिनी नायडू ( 1925 )

7) काँग्रेसचे पहिले महाराष्ट्रीयन अध्यक्ष
    - सर नारायण गणेश चंदावरकर ( 1900)

8) काँग्रसचे सर्वात जास्त काळ राहिलेले अध्यक्ष - मौलाना आझाद ( 1940 - 1946)

9) ग्रामीण भागातील पहिले अधिवेशन
    - फैजपूर ( 1936 )

10) काँग्रेसचे एकदाही अध्यक्षपद न मिळालेली महत्त्वाची व्यक्ती
    - बाल गंगाधर टिळक.

दैनंदिन चालू घडामोडी सराव प्रश्नसंच

01. 'फॉर्च्युन इंडिया रिच लिस्ट 2022' मध्ये भारतातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती कोण बनली आहे?
गौतम अदानी

02. 'UNESCO ग्लोबल नेटवर्क ऑफ लर्निंग सिटीज' मध्ये प्रथमच कोणत्या भारतीय शहरांचा समावेश करण्यात आला?
त्रिशूर (केरळ), वारंगल (केरळ) आणि निलांबूर (तेलंगणा)

03. विषाणूच्या प्रसारामुळे अमेरिकेतील कोणत्या राज्यात पोलिओवर आणीबाणी घोषित करण्यात आली आहे?
न्यूयॉर्क

04. F-16 फायटर जेट फ्लीटच्या देखभालीसाठी अमेरिकेने कोणत्या देशाला 450 दशलक्ष डॉलर्सची मदत मंजूर केली आहे?
पाकिस्तान

05. अरुणाचल प्रदेश राज्यातील भारतातील सर्वात पूर्वेकडील 'मिलिटरी गॅरिसन' कोणत्या नावाने आहे?
जनरल बिपिन रावत

06. अर्जेंटिना मध्ये शिक्षक दिन सप्टेंबर मध्ये चुंबन दिवस साजरा केला जातो?
11 सप्टेंबर

07. कोणत्या देशाच्या क्रिकेट संघाचा कर्णधार आरोन फिंचने एकदिवसीय (एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय) सामन्यातून निवृत्ती घेण्याचा निर्णय घेतला आहे?
ऑस्ट्रेलिया

08. कोणत्या देशाने युरोपीय देशांसाठी $02 अब्ज लष्करी मदत जाहीर केली आहे?
अमेरिका

09. कोणत्या पीठाचे शंकराचार्य स्वरूपानंद सरस्वतीचे निधन?
द्वारका पीठ (द्वारका शारदा मठ) आणि ज्योतिष पीठ (ज्योतिर्मठ)

10. कोणत्या राज्याच्या मुख्यमंत्र्यांनी 'सिनेमॅटिक' लाँच केले आहे?
गुजरात

तालुक्यांच्या संख्येनुसार प्रशासकीय विभागांचा उतरता क्रम,

♦️तालुक्यांच्या संख्येनुसार प्रशासकीय विभागांचा उतरता क्रम
1. औरंगाबाद - 8 जिल्हे , 76 तालुके
2. नागपूर - 6 जिल्हे , 64 तालुके
3. पुणे - 5 जिल्हे , 58 तालुके
4. अमरावती - 5 जिल्हे , 56 तालुके
5. नाशिक - 5 जिल्हे , 54 तालुके
6. कोकण - 7 जिल्हे , 50 तालुके

♦️महाराष्ट्रातील सर्वाधिक तालुके असणारे जिल्हे

1. यवतमाळ , नांदेड - 16 तालुके

2. रायगड , नाशिक , जळगाव , चंद्रपूर - 15 तालुके

3.पुणे , अहमदनगर , अमरावती , नागपूर - 15 तालुके

♦️कोकणातील प्रमुख नद्या (उत्तरेकडून दक्षिणेकडे)

1. पालघर जिल्हा - दमणगंगा , सुर्या , वैतरणा , तानसा

2. ठाणे जिल्हा - भातसई , काळू , उल्हास

3. रायगड जिल्हा - पाताळगंगा , अंबा , कुंडलिका , काल

4. रत्नागिरी जिल्हा - सावित्री , जोग , जगबुडी , वाशिष्ठी , शास्त्री , बाव

5. सिंधुदुर्ग जिल्हा - काजवी , मुचकुंदी , शुक , गड , वाघोटन , कर्ली , तेरेखोल

♦️महाराष्ट्रातील नद्यांची माहिती(उतरत्या क्रमाने)

🔶नदीखोऱ्यांच्या क्षेत्रफळानुसार(चौ.किमी)

1.गोदावरी - 69000
2. भीमा - 46184
3. वर्धा - 46182
4. वैनगंगा - 38000
5. तापी - 31200
6. कृष्णा - 28700

🔶लांबीनुसार(किमी)
1. गोदावरी - 668
2. पैनगंगा - 495
3. वर्धा - 455
4. भीमा - 451
5. वैनगंगा - 295
6. कृष्णा - 282
7. तापी - 208

🔶पाणी उपलब्धतेनुसार(टी एम सी)
1. कृष्णा - 769
2. वैनगंगा - 719
3. गोदावरी - 404
4. भीमा - 309
5. तापी - 229

______________________

1. कौन सा यंत्र दूध में पानी की मात्रा मापने के लिए प्रयोग किया जाता है ?

उतर - लैक्टोमीटर

2. नासिक किस नदी के किनारे स्थित है ?
उतर - गोदावरी

3. राष्ट्रपति को शपथ कौन दिलाता है ?
उतर - सर्वोच्च न्यायालय का मुख्य न्यायधीश

4. जापान की मुद्रा कौनसी है ?
उतर - येन

5. इंडियन मिलेट्री अकादमी कहाँ स्थित है ?
उतर - देहरादून

6. हाइड्रोजन बम्ब किस सिद्धांत पर आधारित है ?
उतर -नाभिकीय संलयन

7. पैलाग्रा रोग किस विटामिन की कमी से होता है ?
उतर -विटामिन B-3

8. मछलियों के यकृत-तेल में किसकी प्रचुरता होती है ?
उतर - विटामिन D

9. भूस्थिर उपग्रह की पृथ्वी से ऊँचाई कितनी होती है ?
उतर - 36,000 किलोमीटर

10. मनुष्य के शरीर का तापमान कितना होता है ?
उतर - 37° C या 98.4 F

════════════════════

🔰पानझडी वृक्षांची वने विभागात आहेत – विदर्भ

🔰सह्याद्री पर्वत कोणत्या प्रकारचा आहे – अवशिष्ट

🔰हिमालय पर्वत कोणत्या प्रकारचा आहे – धडिचा

🔰हरिश्चंद्र – बालघाट डोंगर जिल्ह्यात आहे – अहमदनगर

🔰पुणे जिल्ह्यातील सर्वोच्च शिखर – हरिश्चंद्रगड

🔰‘रंकाळा’ तलाव कोणत्या जिल्ह्यात आहे – कोल्हापुर

🔰भारतातील सर्वात प्राचिन लेणी – पितळखोर (औरंगाबाद)

🔰चांदीच्या दागीण्याकरिता प्रसिद्ध – हुपरी (कोल्हापुर)

🔰औरंगाबाद शहराची स्थापना कोणी केली – मलिक अबंर

🔰औरंगाबाद शहराचे जुने नावं होते – भिल्लठाणा

🔰वाशिम शहराचे जुने नांव होते – वत्सगुल्म

🔰महाराष्टा्रतील दुसरा साक्षर जिल्हा – वर्धा

🔰घारापूरी “एलेफंटा केव्हज” कोठे आहे – उरण (रायगड)

🔰ब्रम्हदेशाचा थीबा राजाचा राजवाडा – रत्नागीरी

🔰पुणे शेअर बाजाराची स्थापना – १९८२

संगणक या विषयावर सर्वात महत्वाचे प्रश्न

Q :  खालीलपैकी कोणाला कॉम्प्यूटरचा पीतामह म्हटले जाते?
(अ) हरमन गोलेरिथ
(ब) चार्ल्स बेबेज ✅✅
(क) बेल्स पास्कल
(ड) जोसेफ जॅकवर्ड

Q :  संगणकांच्या विकासात अधिकांश कोणाचे योगदान  मोलाचे आहे?
(अ) हरमन गोलेरिथ
(ब) चार्ल्स बेबेज
(क) सॅबल्स पास्कल
(ड) वाँन न्यूमन✔️✔️

Q :  सर्व प्रथम आधुनिक संगणकाचा शोध केव्हा लागला? 
(अ) इ.स 1946 ✔️✔️
(ब) इ.स 1950
(क) इ.स1960
(ड) इ.स 1965

Q :  संगणकाच्या भौतिक (ज्या भागाला आपण स्पर्श करू शकतो) रचनेला काय म्हणतात?
(अ) सॉफ्टवेयर
(ब) हार्डवेयर ✔️✔️
(क) फर्मवेयर
(ड) वरील सर्व

Q :  संगणकाच्या ऑपरेशनमध्ये वापरल्या जाणार्‍या प्रोग्राम आणि संगणकाच्या कार्यांशी संबंधित इतर लिखित सामग्रीला म्हणतात
(अ) सॉफ्टवेअर✔️✔️
(ब) हार्डवेअर
(क) नेटवर्क
(ड) फर्मवेअर

Q : संगणकाला नियंत्रित करणाऱ्या भागाला काय म्हणतात?
(अ) प्रिंटर
(ब) की बोर्ड
(क) सीपीयू✔️✔️
(ड) हार्ड डिस्क

Q : खालीलपैकी कोणते हार्डवेयर डिवाइस आहे, ज्याला कॉम्पुटरचा मेंदू म्हटले जाते?
(अ) RAM
(ब) CPU✔️✔️
(क) ALU
(ड) ROM

Q : ___________ हा संगणकाचा सर्वात महत्वाचा भाग आहे?
(अ) हार्ड डिस्क
(ब) CPU✔️✔️
(क) NIC
(ड) मदर बोर्ड

Q : संगणक हार्डवेअर जे मोठ्या प्रमाणात डेटा साठवू शकतो त्याला__________ म्हणतात?
(अ) हार्ड डिस्क✔️✔️
(ब) चिप
(क) व्हॅक्युम  ट्यूब
(ड) यापैकी  नाही

Q : खालीलपैकी कोणी पहिल्या डिजिटल संगणकाच्या ब्लू प्रिंटच्या विकासासाठी सर्वाधिक योगदान दिले?
(अ) हरमन गोलेरीथ
(ब) चार्ल्स बेबेज✔️✔️
(क) बेल्स पास्कल
(ड) विलियम बुरोस

विज्ञान आणि काही महत्वाचे प्रश्न

● व्हिटॅमिन बी च्या कमतरतेमुळे कोणता आजार होतो?

उत्तर : बेरी-बेरी

● दुधामध्ये कोणत्या व्हिटॅमिनचा समावेश नसतो?

उत्तर : व्हिटॅमिन सी

● कोणत्या व्हिटॅमिनच्या कमीमुळे रक्तामध्ये गाठी जमा होत नाही?

उत्तर : व्हिटॅमिन के

● व्हिटॅमिन ई च्या कमतरतेमुळे कोणता आजार होतो?

उत्तर : वंध्यत्व

● व्हिटॅमिन सी चे रासायनिक नाव काय आहे?

उत्तर  :  एस्कॉर्बिक अ‍ॅसिड

● मिठाचे रासायनिक नाव काय आहे?

उत्तर  : NaCl

● हसणार्‍या वायूचे रासायनिक नाव काय आहे?

उत्तर  :  नायट्रस ऑक्साईड ( एन 2 ओ )

● ब्रास कोणत्या दोन धातूंचे मिश्रण आहे?

उत्तर  :  तांबे आणि जस्त

वेगवेगळे आजार

💊 RBC ची कमतरता कारण...
👉 अॅनिमिना

💊 व्हिटॅमिन डी च्या कमतरतेमुळे...
👉रिकेट्स

💊 व्हिटॅमिन सी च्या कमतरतेमुळे....
👉स्कर्वी

💊 कॅल्शियम आणि पास्पोरसची कमतरता.  ..
👉रिकेट्स

💊पार्किन्सन हा आजार आहे....
👉मेंदू

💊बेरी बेरी रोगामुळे होतो...
👉मिळलेल्या तांदळाचा वापर

💊 व्हिटॅमिन बी 1 (थायामिन) च्या तलावामुळे...
👉बेरी बेरी

💊 मधुमेह म्हणजे स्राव कमी होणे....
👉इन्सुलिन

💊स्मृतीभ्रंश हा रोगाशी संबंधित आहे....
👉स्मरणशक्ती कमी होणे

💊मलेरिया हा आजार होतो.  ...
👉प्लीहा

💊स्नायूंचा आणि मज्जातंतूचा विकार हा सरोवरामुळे होतो....
👉व्हिटॅमिन ई

💊अ जीवनसत्वाचा तलाव यामुळे....
👉दृष्टी अंधत्व

💊 व्हिटॅमिन डी च्या तलावामुळे.  ...
👉रिकेट्स

💊 व्हिटॅमिन K च्या तलावामुळे....
👉 हिमोफिलिया

💊 व्हिटॅमिन ई च्या तलावामुळे....
👉 वंध्यत्व

💊रक्त तयार करण्यास सक्षम जीवनसत्व आहे....
👉 व्हिटॅमिन सी

💊 लिंबूवर्गीय फळ हे जीवनसत्वाचा समृद्ध स्रोत मानले जाते....
👉 व्हिटॅमिन सी

💊एकमात्र जीवनसत्व जे मानवी शरीरात साठवले जाऊ शकत नाही ते आहे....
👉 व्हिटॅमिन सी

💊 एकमात्र जीवनसत्व जे चरबीयुक्त नाही....
👉व्हिटॅमिन सी

💊 सामान्यतः मानवी मूत्रातून उत्सर्जित होणारे जीवनसत्व म्हणजे....
👉 व्हिटॅमिन सी
💊💊💊💊💊

मानवी शरीर प्राथमिक माहिती

1 मानवी डोके वजन: - 1400 ग्रॅम असते.

2 सामान्य रक्तदाब: - 120/80 मि. मी.

3 शरीरातील सर्वात मोठे स्नायू: - न्यूरॉन

4 रक्तामध्ये एकूण रक्त: - 5 ते 6 लिटर

5 सर्वात लहान हाड: - स्थिती (कान हाड)

6 सर्वात मोठी हाड: -फिमर / थाई बोन

7 लाल रक्तपेशींचे आयुष्यः - 120 दिवस.

8 पांढरे रक्त पेशी: 5000 ते 10000 प्रति सें.मी. सेमी

9. पांढऱ्या रक्त पेशींचे आयुष्यः - 2 ते 5 दिवस.

10 रक्तातील प्लेटलेटचे माउंटः -2 लाख ते 4 मिलियन क्यूबिक सेंटीमीटर

11. सामान्य हृदयगती: - 72 ते 75 मिनिटे प्रति मिनिट

12. पल्स दर (नाडीचा दर): - 72 प्रति मिनिट.

13 सर्वात मोठी अंतःस्रावी ग्रंथी: - थायरॉईड ग्रंथी.

14 सर्वात मोठे स्नायू - ग्लुटियस मायक्मीस

15 एकूण सेल प्रकारांची संख्या - 63 9

16 प्रौढांमध्ये दातांची संख्या - 32

17 मुलांमध्ये दातांची संख्या - 20 दात ते दुध.

18. सर्वात पातळ त्वचा - पापणी

लोकसभा सविस्तर माहिती , लोकसभेचा कार्यकाल, लोकसभेची रचना,लोकसभा सदस्यत्वासाठी पात्रता ,लोकसभा निवडणूक पद्धती, सभापतींची कार्ये आणि अधिकार :

लोकसभा माहिती

:लोकसभेच्या सभागृहात लोकांनी निवडून दिलेले प्रतिनिधी असतात, म्हणून त्याला लोकसभा म्हणतात.लोकसभा हे संसदेचे प्रथम व कनिष्ठ सभागृह आहे.

इंग्लड आणि कॅनडाच्या कॉमन्स सभागृहाच्या धरतीवर भारतीय लोकसभेची निर्मिती केलेली आहे.

लोकसभा सविस्तर माहिती

लोकसभा माहिती :

लोकसभेचा कार्यकाल
लोकसभेचा कार्यकाल (कलम ८३(२) नुसार सर्वसाधारण स्थितीत पाच वर्षे असतो.पण कधीतरी आणीबाणीच्या काळात संसद कायदा करून हा कार्यकाल एकावेळी जास्तीत जास्त एक वर्षासाठी वाढवू शकते.आणीबाणीचा काळ संपल्यावर ६ महिन्यांच्या आत पुन्हा निवडणुका घ्याव्या लागतात.

लोकसभेची रचना
कलम ८१ नुसार लोकसभेची सदस्यसंख्या कमाल ५५० इतकी निश्चित करण्यात आली आहे. अँग्लो इंडियन समाजाचे २ प्रतिनिधी राष्ट्रपतींनी निवडल्यास ही सदस्य संख्या कमाल ५५२ इतकी होऊ शकते. यामध्ये घटक राज्यांचे ५३० व केंद्रशासित प्रदेशांचे २० सदस्य असतात.केंद्रशासित प्रदेशांचे १३ सदस्य व २ राष्ट्रपतीनियुक्त अँग्लोइंडियन सदस्य आहेत. कलम ३३१ नुसार अँग्लोइंडियन जमातीस पुरेसे प्रतिनिधित्त्व न मिळाल्यास राष्ट्रपती या जमातीतून दोन सदस्यांची नेमणूक करू शकतात.
१६ व्या लोकसभेतील स्थिती : ५४५ लोकसभा सदस्यांमध्ये, घटक राज्यांचे ५३० सदस्य असतात.

लोकसभा सदस्यत्वासाठी पात्रता

लोकसभा सदस्यत्वासाठी पात्रता (कलम ८४) नुसार :

१) लोकसभा सदस्यत्वासाठी उमेदवार भारताचा नागरिक असावा.
२) त्याचे वय किमान २५ वर्षे असावे. संसदेने वेळोवेळी विहित केलेल्या अटींची त्याने पूर्तता करावी.
३) राखीव क्षेत्रातील उमेदवार हा त्याच जाती-जमातीचा असला पाहिजे.
४) त्याचे नाव कोणत्याही संसदीय मतदारसंघात मतदार म्हणून नोंदविलेले असावे.

आरक्षण

लोकसभेत अनु. जातींसाठी ८४ व अनु. जमातींसाठी ४७ अशा एकूण १३१ जागा (१८.४२%) राखीव असतात.

लोकसभा निवडणूक पद्धती
लोकसभा निवडणूक पद्धती खालीलप्रमाणे असते:

लोकसभेचे सदस्य १८ वर्षांवरील प्रौढ मतदारांकडून मतदान करून प्रत्यक्षरित्या निवडून दिले जातात.
हे सदस्य एकसदस्यीय मतदारसंघातून निवडले जातात.
ही निवडणूक गुप्त मतदान पद्धती व साध्या बहुमताने होते.
लोकसभेसाठी कोणत्याही राज्यातील मतदारसंघातून निवडणूक लढविता येते.

सदस्याचा राजीनामा

लोकसभा सदस्य आपला राजीनामा (स्वतःच्या सहीनिशी) स्वीकृतीसाठी लोकसभा अध्यक्षांकडे पाठवितो. लोकसभा सदस्य यांनी पक्षांतर केल्यास सदस्याचे सदस्यत्व रद्द होऊ शकते.

लोकसभेचे सभापती व उपसभापती
निवड :(कलम १३) नुसार लोकसभेचे निवडून आलेले सदस्य आपल्यापैकी एका सदस्याची सभापती (Speaker) व एकाची उपसभापती (Dy. Speaker) म्हणून निवड करतात.

कार्यकाल : सभापती व उपसभापती यांचा कार्यकाल लोकसभेच्या कार्यकालाइतकाच म्हणजे पाच वर्षे असतो .

राजीनामा : लोकसभेच्या सभापतीस आपल्या पदाचा राजीनामा द्यायचा असल्यास त्याला तो सादर करावा लागतो. उपसभापती आपला राजीनामा सभापतींकडे सादर करतो.

सभापतींची कार्ये आणि अधिकार :

सदस्यास मातृभाषेतून प्रश्न विचारण्यास परवानगी देणे

सभासदांना प्रश्न विचारण्यास परवानगी देणे अथवा नाकारणे.

प्रवर समितीच्या (Select Committee) अध्यक्षाची नियुक्ती करणे.

अधिवेशनास आवश्यक गणसंख्या नसल्यास ते तहकूब करणे.

कोणतेही विधेयक मतास टाकणे, त्यावर सदस्यांचे मत आजमावणे व निर्णय जाहीर करणे.

महत्त्वाचे अधिकार : . एखादे विधेयक, धनविधेयक आहे किंवा नाही हे ठरविणे.सभापती कोणत्याही मतदानात पहिल्या फेरीत भाग घेऊ शकत नाही. परंतु एखाद्या विधेयकावर समान मते पडल्यास तो निर्णायक मत (Casting Vote) देऊ शकतो.लोकसभेने संमत (अगर असंमत) केलेले प्रत्येक विधेयक सभापतीच्या स्वाक्षरीशिवाय राज्यसभा वा राष्ट्रपतींकडे जात नाही.

लोकसभेचे अधिकार आणि कार्ये
१) कायदेविषयक अधिकार : केंद्रसूची व समवर्ती सूचीतील विषयांवर कायदे करणारे विधेयक प्रथम लोकसभेत किंवा राज्यसभेत चर्चेला येऊ शकते.
भारतात कायद्यांची निर्मिती करणारी संसद ही सर्वोच्च संस्था आहे.

२) आर्थिक अधिकार :१) धनविधेयक: कलम १०९(१) : कोणतेही धनविधेयक प्रथम लोकसभेतच मांडावे लागते. कलम १०९(२) : धन विधेयक लोकसभेत मंजूर झाल्यानंतरच राज्यसभेच्या संमतीसाठी पाठविण्यात येते. राज्यसभेने त्यावर १४ दिवसांत निर्णय घेणे बंधनकारक असते. राज्यसभेने धन विधेयक १४ दिवसांत संमत नाही केले तरी ते लोकसभेच्या संमतीमुळे दोन्ही सभागृहांनी संमत केले असे मानले जाते. धनविधेयकाबाबतीत राज्यसभेने सुचविलेल्या दुरुस्त्या मान्य करणे अथवा पूर्णतः नाकारण्याचा अधिकार लोकसभेस आहे.

३) अंदाजपत्रकास मंजुरी : वार्षिक अंदाजपत्रक प्रथम लोकसभेतच मांडण्यात येते. लोकसभेची अंदाजपत्रकास मजुरी म्हणजे संसदेची मंजुरी मानली जाते.लोकसभेने अंदाजपत्रक फेटाळल्यास मंत्रिमंडळाला राजीनामा द्यावा लागतो. अनुदानांसंबंधी लोकसभेला सर्वाधिकार आहेत. यावरून लोकसभेचे आर्थिक महत्त्व स्पष्ट होते.

४) कार्यकारी अधिकार (Executive Powers): कलम ७५ (३) : मंत्रिमंडळ सामूहिकरित्या लोकसभेला
जबाबदार असते व लोकसभेचा विश्वास असेपर्यंतच ते अधिकारपदावर असते.

लोकसभा आणि राज्यसभा या दोघांमध्ये काय फरक आहे?

लोकसभा आणि राज्यसभा या दोघांमधील फरक – Difference between Lok Sabha and Rajya

लोकसभा आणि राज्यसभा या दोघांमधील फरक
आपल्या भारताच्या संविधानामध्ये संसदेचे एकुण दोन गृह असलेले आपणास दिसुन येतात.ज्यात एकाचे नाव आहे लोकसभा आणि दुसरयाचे नाव आहे राज्यसभा.

लोकसभा हे जनतेचे घर असते म्हणुन आपण त्यास जनता दरबार तसेच जनतेचे घर असे देखील म्हणत असतो.

लोकसभेला लोकांचे,जनतेचे घर म्हटले जाण्याचे महत्वाचे कारण हे असते की यात आपणास सर्वसामान्य जनता समाविष्ट असलेली दिसुन येत असते.

आणि याचठिकाणी आपण राज्यसभेस संसदेचे वरील घर तसेच गृह असे म्हणत असतो.

आजच्या लेखात आपण लोकसभा म्हणजे काय असते? तसेच राज्यसभा म्हणजे काय असते आणि दोघांमध्ये कोणता साम्य आणि भेद असतो इत्यादी महत्वाच्या बाबींविषयी माहीती जाणुन घेणार आहोत.

लोकसभेला आपण सर्वसामान्य जनतेचे घर असे म्हणत असतो.लोकसभा हे एक कनिष्ठ गृह असते

राज्सभेविषयी सांगावयाचे म्हटले तर राज्यसभा ही राज्याची एक परिषद असते.याचसोबत राज्यसभेला कनिष्ठ गृह असे देखील म्हटले जाते.

निवड

लोकसभेत जे सदस्य निवडले जातात त्यांची निवड सर्वसामान्य जनता करत असते.

आणि राज्यसभेत सभासदांची निवड करण्यासाठी राज्यसभेत नेमल्या गेलेल्या सभासदांना पाचारण केले जाते.

कार्यकाळ लोकसभेचा कार्यकाळ म्हणजे कार्य करण्याचा कालावधी हा कमीत कमी पाच वर्ष इतका असतो.म्हणजेच लोकसभेत पाच वर्षांनी सर्व खासदार निवृत्त होत असतात

राज्यसभेत उमेदवाराचा कार्यकाल सहा वर्ष असतो आणि राज्यसभेच्या मेंबरला दोन वर्षानंतर निवृत्ती देखील घेता येते.आणि मग नवीन सभासदाची निवड येथे करतात.

सदस्य संख्या

लोकसभेच्या सभासदांची कमाल संख्या 552 असते

राज्यसभेतील सभासदांची संख्या जास्तीत जास्त 250 असते.

वयोमार्यादा तर याचठिकाणी लोकसभेचा सभासद बनण्यासाठी आपली वयोमर्यादा कमीत कमी 25 असावी लागते राज्यसभेचा सभासद बनायला आपली वयोमर्यादा 30 असावी लागते.

अध्यक्ष लोकसभेत होत असलेल्या बैठक तसेच मिटींगचा अध्यक्ष हा लोकसभेचा अध्यक्ष हाच असतो पण याचठिकाणी राज्यसभेची जी बैठक भरवली जात असते तिचे अध्यक्षपद उपराष्टपतीकडे दिले जात असते.
विधेयक मर्यादा लोकसभेत धन विधेयक सादर करतात

राज्यसभेस धन विधेयक सादर करण्याचा कोणताही हक्क दिला जात नाही.

मतदान अधिकार पण लोकसभेत सर्व लोक मतदान करत असतात.

राज्यसभेत प्रत्येक राज्याचे आमदार मतदान करत असतात

तरतूद कलम

भारतीय संविधानाच्या कलम 81 नुसार लोकसभेची तरतुद करण्यात आली आहे

तर भारतीय संविधानाच्या कलम 80 नुसार राज्यसभेची तरतुद करण्यात आली आहे.

महाराष्टामधुन लोकसभेमध्ये किती खासदारांची निवड केली जाते?

संपुर्ण महाराष्टातुन लोकसभेत फक्त 48 खासदार निवडले जात असतात.

महाराष्टातुन राज्यसभेत किती सभासद पाठवले जात असतात?

महाराष्टातुन राज्यसभेत 19 सभासदांना पाठवले जात असते.