चौथी पंचवार्षिक योजना (Fourth Panchwarshik Scheme)

कालावधी : 1 एप्रिल 1969 ते 31 मार्च 1974

मुख्य भार : स्वावलंबन

घोषवाक्य : स्थैर्यासह आर्थिक वाढ

घोषणा : मार्च 1971 च्या संसदीय निवडणुकीच्या वेळी इंदिरा गांधींनी ”गरीबी हटाओ” ही घोषणा दिली.

प्रतिमान : अॅलन व रुद्र यांचे खुले सातत्य प्रतिमान

योजनेचे उपनाव : गाङगीळ योजना

आराखडा आकार : 15.900 कोटी

अपेक्षित वृद्धी दर : 5.5%

प्रत्यक्ष : 3.3%

उद्दिष्ट्ये :

1. स्वावलंबन

2. सामाजिक न्यायासह आर्थिक वाढ

3. समतोल प्रादेशिक विकास

प्राधान्य क्षेत्र :

1. शेती

2. उद्योग

कार्यक्रम :

1. 1973 – अवर्षण प्रवण क्षेत्र विकास कार्यक्रम

2. 1974 – लघु शेतकरी विकास अभिकरन

3. 1972 – बोकारो पोलाद प्रकल्प

4. 1973 – SAIL

5. 1969 – 14 बँकांचे राष्ट्रीकरण

6. 1967– MRTP कायदा

7. 1973 – FERA कायदा

विशेष घटनाक्रम :

1. 1972 मध्ये साधारण विमा व्यवसायाचा कायदा संमत करून 1 जानेवारी 1973 रोजी भारतीय साधारण विमा मंडळाची स्थापना करण्यात आली.

2. 1972-73 मध्ये पहिल्यांदा भारताचा व्यापार तोल अनुकूल ठरला.

3. 1973 मध्ये परकीय चलन कायदा संमत करण्यात आला.

4. 1973- 1974 मध्ये पहिल्यांदाच नियोजन मंडळाणे दारिद्र्य रेषेचे मोजमाप  कॅलरी च्या स्वरुपात करण्यास प्रारंभ केला.

मूल्यमापन :

– 1971 चे भारत-पाक युद्ध किवा बांग्लादेश – निर्मित युद्ध व त्यामुळे निर्माण झालेला बांग्लादेशी निर्वासिताचा प्रश्न

– 1973 ला पहिलं तेलाचा झटका – तेलाच्या जागतिक किमती 400% ने वाढल्या याला “oil crisis” किवा “तेलाचे संकट” असे म्हणतात.

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹