समानार्थी शब्द व त्यांचे सविस्तर अर्थ

समानार्थी शब्द व त्यांचे सविस्तर अर्थ

आई – माउली ,जननी , माता , जन्मदाती , माय

अहंकार – घमेंड , गर्व

अपाय – त्रास ,इजा

अचल – स्थिर ,शांत ,पर्वत

अवचित – एकदम

अमृत – पियुष, सुधा, संजीवनी

आख्यायिक – लोककथा ,दंतकथा

अग्नी – आग ,अनल ,पावक

अरण्य – रान ,वन ,कानन ,विपिन ,जंगल

अविरत – सतत ,अखंड

अचपळ – खोडकर ,चंचल

अपराध – गुन्हा

अभिनेता – नट

अत्याचार – अन्याय ,जुलूम

अनाथ – निराधार ,पोरका

ओढाळ – उनाड ,भटका

अंतरीक्ष – अवकाश

आनंद – हर्ष ,मोद ,तोष ,संतोष ,आमोद

आपत्ती – संकट

आज्ञा – आदेश ,हुकुम

अंगार – निखारा

अंत – शेवट ,अखेर

अंधार – तिमिर ,काळोख ,तम

आसक्ती – लोभ ,हव्यास

आस – इच्छा ,मनीषा

आयुष्य – जीवन

आकाश – नभ ,गगन ,अंबर ,आभाळ

आरसा – दर्पण

आसन – बैठक

इहलोक – मृत्यलोक

इंद्र – सुरेंद्र ,देवेंद्र

इनाम – बक्षीस

इशारा – सूचना ,खुण

उपद्रव – त्रास ,छळ

उत्कर्ष – भरभराट ,प्रगती ,विकास

उर्जा – शक्ती

उदास – दुखी, खिन्न

उपवन – बगीचा , बाग , उद्यान ,वाटिका

उदर – पोट

उणीव – कमतरता ,न्यन ,न्यूनता

उंदीर – मूषक

उपदेश – सल्ला

उस्ताह – हुरूप

एकजूट – एकी ,ऐक्य , एकता

एश्वर्य – वैभव ,श्रीमंती

औक्षण – ओवाळणे

मनोरंजन – करमणूक

कष्ट – मेहनत

कटी – कंबर

कान – कर्ण , स्रोत

कावळा – वायस ,काक ,एकाक्ष

कठोर – निर्दय , निष्टुर

कमल – पंकज , राजीव ,पदम ,अंबुज ,सरोज ,नीरज ,कौमोदिनी

काष्ठ – लाकूड

किल्ला – गड ,तट ,दुर्ग

कृपण – कंजूस ,चिक्कू

कृश – अशक्त ,हडकुळा

खग – विहंग ,अंडज ,द्वीज ,पक्षी

ख्याती – कीर्ती ,प्रसिधी

खंत – खेद ,दु:खं

खांब – स्तंभ

खाचा – भेगा ,चिरा

खटाटोप – प्रयत्न ,मेहनत ,धडपड

गाव – खेडे ,ग्राम

गाणे – गीत

गुहा – गुफा

गाय – धेनु ,गोमाता

गौरव – सत्कार

गणपती – गजानन ,लंबोधर, विनायक ,एकदंत ,गौरीसूद ,गौरीनंदन ,विघ्नहर्ता ,प्रथमेश

गोष्ट – कथा ,कहाणी

गंध – परिमळ ,वास

घोडा – वारू ,तुरंग ,अश्व ,हय

घर – निकेतन ,आलाय ,गेह ,निवास ,सदन ,ग्रह ,भवन

चंद – सोम ,शशांक ,इंदू ,शशी ,सुधायू ,सुधाकर

चेहरा – वदन ,आनन ,तोंड ,मुख

ओटा – चौथरा

चौफेर – सर्वत्र ,चहूकडे ,भोवताली

छद – सर्वत्र ,चहूकडे ,भोवताली

छिद्र – भोक

छडा – तपास ,शोध

छबी – सौंदर्य

जरा – म्हातारपण

जयघोष – जयजयकार

जिज्ञस – पधार्थ

जखम – इजा ,व्रण

जीर्ण – जुने

जिव्हाळा – प्रेम ,माया ,ममता

झोका – हिंदोळा

झेंडा – निशाण ,ध्वज ,पताका

झुंबड – गर्दी

झांजर – पहाट

झाड – तरू ,वृक्ष

टंचाई – कमतरता

टुमदार – रम्य

ठसा – खूण

ठेकेदार – कंत्राटदार ,मक्तेदारी

ठग – लुटारू

डोके – माथा ,मस्तक ,शीर

डोल – तोरा ,ऐट

डोळा – नयन ,नेत्र ,लोचन ,चक्षु ,अक्ष

डोंगर – पर्वत

ढग – मेघ ,जलद ,अंबुद ,पयोद

ढीग – रास

तलाव – सारस ,तटाक ,तळे ,कासार

तरुण – जवान ,युवक

तंदूस्त – निरोगी

तहान – लालसा ,तृषा

तारे – तारका ,चांदण्या ,नक्षत्र

तारू – जहाज ,गलबत

तालीम – व्यायामशाळा

तृण – गवत

तळ – स्थान ,ठिकाण

थकवा – शिणवटा ,शीण

थवा – घोळका ,गट ,चमू ,समुदाय

थंड – शीत ,गार ,शीतल

दुर्धर – कठीण ,अवघड ,गहन

दुर्दशा – दुरवस्था ,दुस्थिती

दैन्य – दारिद्र्य

द्रव्य – पैसा

देव – ईश्वर ,परमेश्वर ,सूर ,ईश

दुजाभाव – भेदभाव

दुनिया – जग ,विश्व

दुजा – दुसरा

दया – करून

दात – दंत ,रदन

दंडवत – नमस्कार, प्रणाम

दीन – गरीब

दागिना – अलंकार ,भूषण

दगड – खडक ,पाषाण

धरणी – पृथ्वी ,धरती ,मही ,वसुधा ,वसुंधरा ,भूमी ,धरित्री ,जमीन ,भू

धनुष – चाप ,धून ,कोदंडा ,तीरकमठा

धन – संपत्ती ,संपदा ,वित्त, संपती , द्रव्य

धवल – पांढरे ,शुभ्र

नीच – तुच्छ , चांडाळ , अधम

निर्मळ – स्वच्छ ,निष्कलंक , विमल

निर्झर – झरा

निर्जल – ओसाड

नदी – सरिता , तटिनी ,जीवनदायीनी

नाथ – धनी, स्वामी

नारळ – श्रीफळ ,नारिकेल

नवनीत – लोणी

नजराणा – भेट ,उपहार

नगर – शहर ,पूर , पुरी

नौदल – आरमार

नेता – नायक, पुढारी

पाणी – जल , उदक, वारी , नीर जीवन ,पय ,सलील

पोपट – शुक , राघू ,रावा ,कीर ,

पारंगत – निपुण ,तरबेज

परिमल – सुवास ,सुगंध

पर्वत – नगर ,गिरी ,शेल ,अचल ,अद्री

पाळत – पहारा

पान – पर्ण ,पत्र ,पल्लव

परेड – कवायत

पगडा – प्रभाव

पंक – चिखल

पंक – चिखल

पंक्ती – राग , ओळ ,पंगत

पंडित – शास्री ,विद्वान ,बुद्धिमान

प्राचीन – पुरातन ,जुनाट

प्रतिक – चिन्ह, खुण

प्रपंच – संसार

प्रजा – लोक ,रयत ,जनता

प्रकाश – उजेड ,तेज

प्रताप – पराक्रम

प्रात:काळ – सकाळ ,उषा ,पहाट

प्रेम – माया ,लोभ ,स्नेह

प्रहर – वेळ

फरक – भेद ,भिनता

फुल – पुष्प, सुमन ,कुसुम

बैल – वृषभ ,पोळ ,खोंड

बेढब – बेडोल

बाप – वडील , पिता , जनक , तात,जन्मदाता

बंधन – निर्बंध , मर्यादा

बेत – योजना

बक – बगळा

बहिण – भगिनी

बहर – हंगाम ,सुगी

ब्रीद – बाणा ,प्रतिष्टा

बंधू – भाऊ

भरवसा – विश्वास , खात्री

भाऊबंद – नातेवाईक ,आप्त ,सोयरे

भाव – किंमत

भार – ओझे

भान – जागृती ,ध्यान

भूषण – अभिमान ,मोठेपणा

भित्रा – भीरु, भ्याड ,भेकड

भुंगा – भ्रमर ,अली ,मिलिंद ,भृंग

मुलगा – सुत,पुत्र,तनय,नंदन,लेक

मुलगी – सुता,पुत्री,तनया,दुहिता,कन्या,लेक,तनुजा

मंगल – पवित्र

मित्र – सवंगडी ,दोस्त ,साथीदार ,सोबती ,स्नेही

मुलामा – लेप

मासा – मीन ,मत्च्य

माणूस – मानव ,नर मनुष्य ,मनुज

मोहिनी – भुरळ

मोकाट – मोकळा

मेंढा – मेष

मजा – गमंत ,मौज

मत्सर – द्वेष ,असूया

मंगल – पवित्र

मुद्रा – शिक्का

महिमा – थोरवी ,मोठेपणा ,महात्म्य

मनसुबा – बेत ,विचार

मलूल – निस्तेज ,खिन्न

मंदिर – देऊळ,देवालय

मध – मकरंद

यातन – दु:ख ,वेदना

याचक – भिकारी

युवती – तरुणी

यान – अंतराळयान

रस्ता – वाट ,मार्ग ,पथक ,सडक

राक्षस – देत्य ,दानव असुर

रंक – गरीब

रक्ष – कोरडे ,निरस

रात्र – निशा ,रजनी ,यामिनी ,रात

राजा – नृप ,भूप ,नरेश ,भूपती , भूपाळ, महिपती

लावण्य – सौंदर्य

लाडका – आवडता

लांज – शरम ,भीड

लढाई – लढा ,झुंज ,संघर्ष

वारा – वायु , वात ,पवन

वासना – इच्छा

वाली – रक्षणकर्ता

वायदा – करार

विलंब – उशीर

विद्रूप – कुरूप

विनय – नम्रता

विशाल – विस्तृत ,विस्तीर्ण

व्याकूळ – दु:खी

विषण्ण – कष्टी, खिन्न

विलग – सुटे ,अलग

व्यथा – दु:ख

वेश -पोशाख

वादविवाद – भांडण

विनवणी – विनंती

वरदान – देणगी , श्रेष्टदान

वर्षा – पाऊस ,पावसाळा

वर – नवरा ,पती,भ्तार

वारा – अनिल ,समीर ,मरुत

वचक – धाक ,दरारा

वस्त – बालक ,वासरू

वीज – बिजली ,सौदामिनी ,चपला ,चंचला ,विदूत ,तडिता,विदुल्लाता

उपसंहार – सारांश

वेल – लता ,लतिका

बेडूक – मंडूक

किळस – घृणा , तिटकारा

बुद्धी – मती ,अक्कल

ब्राम्हण – विप्र

रहष्य – मर्म ,गूढ

राग – क्रोध ,रोष ,संताप ,त्वेष ,कोप

रजनी – निशा ,रात्र

शंका – संशय ,किंतु

पांढरा – श्वेत , शुभ्र ,धवल

हेवा – असूया ,इर्षा ,मस्तर

युगुल – जोडी,द्वय

युद्ध – लढाई ,समर ,संग्राम, रन

कपाळ – भाल ,ललाट ,निढळ ,कपोल

क्रीडा – लीला ,खेळ ,मौज ,विहार

कनक – सुवर्ण ,कांचन ,सोने

कुरूप – विरूप ,विद्रूप

कासव – कूर्म

कोरडा – शुष्क,रखरखीत

काळजी – चिंता ,फिकीर ,विवंचना

चेहरा – आनन ,वंदन

तुषार – थेंब ,दहिवर

तृप्ती – संतोष ,समाधान

खजिना – तिजोरी ,भांडार

गर्विष्ठ – घमेंखोर ,अहंमन्य

गृह – निवास ,सदन ,आलय

दुध – पय ,क्षीर ,दुग्ध

दानव – असुर, राक्षस ,दैत्य

दास – सेवक ,गुलाम ,किंकर ,नोकर

दारिद्र्य – रंक ,गरीब ,निर्धन

दैव – नशीब ,प्रारब्ध

दंड – शासन ,शिक्षा

समन्वय – मेळ ,मिलाफ

सावध – दक्ष ,जागरूक

सुगंध – सुवास ,परिमल

जरब – दरारा, वचक ,धाक

जमीन – भू ,धारा ,धरणी ,भुई

नमस्कार – प्रणाम ,प्रतिपात ,नमन ,अभिवादन

पती – दादला ,नवरा ,भ्रतार

नदी – सरिता ,तरंगिणी

नारी – वनिता ,ललना ,स्री

नर – पुरुष

झाड – वृक्ष ,तरू

उदरनिर्वाह – चरितार्थ ,उपजीविका ,योगक्षेम, उदरपोषण

ऋषी – तपस्वी ,मुनी

जीभ – रसना ,जीव्हा

दागिना – अलंकार ,आभूषण

दैत्य – दानव ,राक्षस ,असुर

पुण्य – सत्कर्म , सुकृत श्रेयस

प्रवीण – निपुण ,कुशल

अवघड – कठीण, बिकट

भांडण – झगडा ,तंटा ,कलह

मोर – मयूर ,केकी

मित्र – सखा ,सवंगडी ,स्नेही

मन – चित्त ,मानस ,अंत:करण

यज्ञ – होम ,याग

रोग – विकार ,व्याधी

लक्ष्मी – रमा, स्री

वस्र – वसन

वाघ – शार्दुल ,व्याघ्र

विद्वान – पंडित, निष्णात

सकल – अखिल ,समस्त

समाप्ती – पूर्ती ,सांगता ,अंत

सह्याद्री – सह्यगिरी

आरंभ – सुरुवात,प्रारंभ

सेनापती – सेनानी ,सेनानायक

स्थिती – दशा ,अवस्ता

ज्ञाता – ज्ञानी ,सुख ,तज्ञ

कान – श्रवण , कर्ण

किमया – चमत्कार ,जादू

कुटी – झोपडी

खडक – दगड ,पाषा

रुबाब – दिमाख ,ऐट ,डोल

लढा – संग्राम ,झुंझ,संगर्ष

ध्वज – निशाण ,झेंडा

तृषा – तहान ,लालसा

नारळ – श्रीफळ

नीच – तुच्छ ,अधम

निर्जल – ओसाड

बाण – तीर ,शर

अंथरून – शय्या ,बिछाना

समुद्र – सागर ,रत्नाकर

सोपा – सुगम ,सुकर ,सुलभ

कला – कसब ,कौशल्य

विश्वासघात – दगाबाजी , बेईमान

शेतकरी – कृषिक ,कृषीवल

कीर्ती – लौकिक ,ख्याती ,प्रसिद्धी

क्लुप्ती – युक्ती ,कल्पना ,शक्कल

कलागत – भांडण ,वैर

कलंक – डाग ,बट्टा ,ठपका ,काळिमा

सारांश – डाग ,बट्टा ,ठपका ,काळिमा

मद्यपान स्पर्धा – सुरापान ,अहमहमिका ,चढाओढ

उस – इक्षु

हकालपट्टी – उचलबांगडी ,उच्चाटन ,अर्धचंद्र

चर्चा – वाटाघाटी ,उहापोह

स्तन – उरोज

कठीण – क्लिष्ट ,दुर्बोध

पैजण – नुपूर

शिकार – पारध ,मृगया

म्हण – लोकोक्ती

फुशारकी – वल्गना ,प्रौढी ,बढाई

गवगवा – वाच्यता ,बोभाता

म्हातारपन – जरा ,वार्धक्य

पंडिता – विदुषी

कंटाळा – विट ,उबग ,शिसाई

वेश्या – वारांगना

शिकारी – व्याध ,पारधी

बाल्य – लहानपन

संडास – पायखाना

सासरा – श्वशुर

रक्षणकर्ता – वाली ,त्राता

शुसृषा – सेवा ,परिचर्या

हुंडा – वरदक्षिणा

वेदना – कळ , शूळ