विरुद्धार्थी शब्द/समानार्थी शब्द

मराठी व्याकरण व लेखन:
विरुद्धार्थी शब्द

1) अस्ताव्यस्त ×  व्यवस्थित

2) उत्कर्ष  ×  अपकर्ष

3) तीक्ष्ण  × बोथट

4)चंचल  × स्थिर

5)उणे  ×  अधिक

विरुद्धार्थी शब्द

1) कीर्ती -- अपकीर्ती

2) गतकाल -- भविष्यकाळ

3) गुळगुळीत -- खडबडीत

4) उतरण -- चढण

5)जन्म -- मृत्यू
-------------------------------

समानार्थी शब्द

1) ओझे - भार, बोजा, वजन, जबाबदारी, काळजी

2) ओंड - लोंगर, टरफल

3) ओढाळ - उनाड, भटक्या

4)ओढ - माया , लळा, कल

5) अंत - शेवट, मरण, मृत्यू,

__________________
समानार्थी शब्द

बदल = फेरफार, कलाटणी 
बर्फ = हिम  
बहीण = भगिनी
बक्षीस = पारितोषिक, पुरस्कार 
बाग = बगीचा, उद्यान, वाटिका 
बासरी = पावा
बेत = योजना
बाळ = बालक 
बाप = पिता, वडील, जनक 
बादशाहा = सम्राट
बुद्धी = मती 
ब्रीद = बाणा   
भरवसा = विश्वास 
भरारी = झेप, उड्डाण 
भव्य = टोलेजंग
भुंगा = भ्रमर, भृंग, मिलिंद, मधुकर
भाट = स्तुतिपाठक 
भारती = भाषा, वैखरी
भांडण = तंटा  
भाळ = कपाळ 
भाऊ = बंधू, सहोदर, भ्राता
भेसळ = मिलावट
भेदभाव = फरक
भोजन = जेवण   
भोंग = खोपटे, झोपडी
मदत = साहाय्य 
ममता = माया, जिव्हाळा, वात्सल्य 
मन = चित्त, अंतःकरण
मजूर = कामगार 
महिना = मास
महिला = स्त्री, बाई, ललना 
मजूर = कामगार
मस्तक = डोके, शीर, माथा  
मानवता = माणुसकी 
मान = गळा  
माणूस = मानव
मंगल = पवित्र 
मंदिर = देऊळ, देवालय
मंदपणा = मंडपाच्या
मंडपामां = मंडपामध्ये
मार्ग = रस्ता, वाट
म्होरक्या = पुढारी, नेता 
मोहाची फुले = मोवा
मित्र = दोस्त, सोबती, सखा, सवंगडी
मिष्टान्न = गोडधोड
मुलगा = पुत्र, सुत, तनय, नंदन, तनुत 
मुलगी = कन्या, तनया, दुहिता, नंदिनी, आत्मजा  
मुद्रा = चेहरा, मुख, तोंड, वदन 
मुख = तोंड, चेहरा 
मुलुख = प्रदेश, प्रांत, परगणा 
मेहनत = कष्ट, श्रम, परिश्रम
मैत्री = दोस्ती
मौज = मजा, गंमत
यश = सफलता 
युक्ती = विचार, शक्कल 
युद्ध = लढाई, संग्राम, लढा, समर 
येतवरी = येईपर्यंत
योद्धा = लढवय्या 
रक्त = रुधिर 
रणांगण = रणभूमी, समरांगण 
र्हास = हानी    
राग = क्रोध, संताप, चीड 
राजा = नरेश, नृप, भूपाल, राणा, राया 
राष्ट्र = देश 
रांग = ओळ 
रात्र = निशा, रजनी, यामिनी
रान = वन, जंगल, अरण्य, कानन
रूप = सौंदर्य
रुबाब = ऐट, तोरा  
रेखीव = सुंदर, सुबक 
लग्न = विवाह, परिणय  
लाट = लहर 
लाज = शरम, 
लोभ = हाव
लोटके = मडके
वरचा = वद्राचा
वडील = पिता
वस्त्र = कपडा 
वद्रा = वर
वारा = वात, पवन, अनिल, मारुत, समीर, वायू 
वाट = मार्ग, रस्ता 
वाद्य = वाजप 
वातावरण = रागरंग
वेग = गती
वेळ = समय, प्रहर
वेळू = बांबू 
परिश्रम = कष्ट, मेहनत   
पती = नवरा, वर 
पत्र = टपाल 
पहाट = उषा  
परीक्षा = कसोटी 
पर्वा = चिंता, काळजी 
पर्वत = डोंगर, गिरी, अचल, शैल, अद्री 
पक्षी = पाखरू, खग, विहंग, व्दिज, अंडज
पाडा = आदीवासींची १०-१५ घरांची वस्ती
प्रकाश = उजेड 
प्रवास = सफर, फेरफटका, पर्यटन
प्रवासी = वाटसरू, पांथस्थ, मार्गिक
प्रजा = लोक 
प्रत - नक्कल
पत्नी = बायको, अम्बुला, अस्तुरी, अर्धागी, भार्या, कांता, दारा, जाया, सहधर्मचारिणी
प्रदेश = प्रांत 
प्रवास = यात्रा    
प्राण = जीव 
पान = पत्र, पत्ता, पर्ण 
प्रासाद = वाडा 
पाखरू = पक्षी
पाऊल = पाय, चरण
पाऊलवाट = पायवाट
प्रार्थना = स्तवन 
प्रामाणिकपणा = इमानदारी
प्रारंभ = सुरुवात, आरंभ  
प्रेम = प्रीती, माया, जिव्हाळा
प्रोत्साहन = उत्तेजन
पोपट = राघू, शुक
पाऊस = वर्षा, पर्जन्य 
पाणी = जल, नीर, तोय, उदक, जीवन, सलिल, पय, अंबू, अंभ, वारी 
पिशवी = थैली 
पुस्तक = ग्रंथ
पुतळा = प्रतिमा, बाहुले
पुरातन = प्राचीन 
पुंजा = पूजन
पृथ्वी = धरणी, जमीन, वसुंधरा, वसुधा, धरा, भुमी, धरित्री, मही, अवनी, भू, क्षमा, उरबी, कुंभिनी, मेदिनी, विश्वंभरा, क्षिती  
फलक = फळा   
फांदी शाखा 
फूल = पुष्प, सुमन, कुसुम

निफड - गरज, जरूरी, लकडा
 
निका - चांगला, पवित्र, योग्य, शुद्ध
 
निमंत्रण - अवतण, आमंत्रण, बोलावण
 
पंगत - भोजन, रांग, ओळ
 
पत्नी - भार्या, बायको, अर्धांगी, अस्तुरी
 
पान - पर्ण, पत्र, दल
 
परंपरा - प्रथा, पद्धत, चाल, रीत
 
प्रभात - उषा, पहाट, प्रात:काल
 
पाठ - नियम, धडा, पुन्हा-पुन्हा म्हणने, पार्श्वभाग
 
पार्वती - उमा, दुर्गा, गौरी, भवानी
 
पुष्प - कुसुम, सुमन, फूल
 
पिता - जनक, तीर्थरुप, बाप, वडील
 
प्रताप - शौर्य, बहादुरी, पराक्रम, सामर्थ्य
 
पुरुष - मर्द, नर, मनुष्य
 
पाखरू - पक्षी, खग, द्विज, विहंग
 
पुरातन - जुनाट, प्राचीन, पूर्वीचा
 
प्रख्यात - ख्यातनाम, प्रसिद्ध, नामांकित
 
पाय - चरण, पाऊल, पद
 
पोपट - शुक, रावा, राघू, कीर
 
प्रौढ - प्रगल्भ, घीट, शहाणा
 
प्रवाह - पाझर, धार, प्रस्त्रव
 
फाकडा - माणीदार, हुशार, ऐटबाज, रुबाबदार
 
फट - चीर, खाच, भेग
 
फोड - सूज, फुगलेला भाग, फुगारा
 
फरक - अंतर, भेद

मराठी व्याकरण व लेखन:
विरुद्धार्थी शब्द

इहलोक x परलोक
तेजी x मंदी
पुरोगामी x प्रतिगामी  
श्रेष्ठ x कनिष्ठ
स्वच्छ x घाणेरडा
सुटका x अटक
सुभाषित x कुभाषित  
हिरमुसलेला x उत्साही
स्वार्थ x परमार्थ
विलंब x त्वरा

समानार्थी शब्द 

झोपाळा - झुला, हिंदोळा, टाळाटाळ
 
झरा - निर्झर, ओहळ, ओढा
 
झगडा - कलह, भांडण, तंटा
 
टका - पैसा, पैका, जमीन मोजण्याचे माप
 
टिळा - तिलक, टिळक, ठिपका
 
टूक - कुशलता, युक्ती, टक
 
ठराव - नियम, सिद्धांत, निकाल
 
ठळक - स्पष्ट, मोठे, जाड
 
ठाम - पक्का, कायम, दृढ
 
ठिकाण - पत्ता, स्थान, खूण
 
डोके - माथा, मस्तक, शिर
 
डोळा - नेत्र, लोचन, अक्ष, चक्षू
 
डगर - उतरण, टेकडी, ढळ
 
डौल - रुबाब, दिमाख, ऐट
 
ढग - घन, जलद, मेघ, नीरद
 
ढाळणे - गाळणे,  अभिषेक करणे
 
ढेकूळ - ढेप, पेंड, भेली
 
ढिलाई - चालढकल, दुर्लक्ष, दिरंगाई, हयगय
 
ढोंगी - लबाड, भोंदू, दांभिक, फसवा
 
ढोल - नगारा, डंका, पडघम
 
तक्रार - वाद, भांडण, हरकत
 
तट - काठ, किनारा, बाजू, भांडण
 
तत्व - सत्य, तात्पर्य