डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर

भीमराव रामजी आंबेडकर तथा डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर (१४ एप्रिल, १८९१ – ६ डिसेंबर, १९५६), हे भारतीय न्यायशास्त्रज्ञ, अर्थशास्त्रज्ञ, राजकारणी, तत्त्वज्ञ आणि समाजसुधारक होते. त्यांनी दलित बौद्ध चळवळीला प्रेरणा दिली आणि अस्पृश्य (दलित) लोकांविरुद्ध होणारा सामाजिक भेदभाव नष्ट करण्यासाठी चळवळ उभारली, तसेच महिलांच्या आणि कामगारांच्या हक्कांचे समर्थन केले. ते ब्रिटिश भारताचे मजूरमंत्री, स्वतंत्र भारताचे पहिले कायदेमंत्री, भारतीय संविधानाचे शिल्पकार, भारतीय बौद्ध धर्माचे पुनरुज्जीवक होते. देशाच्या विविध क्षेत्रांत दिलेल्या योगदानामुळे त्यांना 'आधुनिक भारताचे शिल्पकार' किंवा 'आधुनिक भारताचे निर्माते' असेही म्हणतात.[१]

बोधिसत्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
भीमराव रामजी आंबेडकर
Dr. Bhimrao Ambedkar.jpg
राज्यसभेचे सदस्य (मुंबई राज्य)
कार्यकाळ
३ एप्रिल १९५२ – ६ डिसेंबर १९५६
राष्ट्रपती
राजेंद्र प्रसाद
पंतप्रधान
जवाहरलाल नेहरू
भारताचे पहिले कायदा व न्याय मंत्री
कार्यकाळ
१५ ऑगस्ट १९४७ – ६ ऑक्टोबर १९५१
राष्ट्रपती
राजेंद्र प्रसाद
पंतप्रधान
जवाहरलाल नेहरू
मागील
पद स्थापित
पुढील
चारू चंद्र बिस्वार
संविधान सभेच्या मसुदा समितीचे अध्यक्ष
कार्यकाळ
३० ऑगस्ट १९४७ – २४ जानेवारी १९५०
भारतीय संविधान सभेचे सदस्य
कार्यकाळ
९ डिसेंबर १९४६ – २४ जानेवारी १९५०
मतदारसंघ
बंगाल प्रांत (१९४६–१९४७)
मुंबई राज्य (१९४७–१९५०)
ब्रिटिश भारताचे मजूरमंत्री, ऊर्जामंत्री व बांधकाममंत्री; व्हाइसरॉयचे कार्यकारी मंडळ
कार्यकाळ
२० जुलै १९४२ – २० ऑक्टोबर १९४६
मागील
फेरोज खान नून
मुंबई विधानसभेचे विरोधी पक्षनेते
कार्यकाळ
इ.स. १९३७ – इ.स. १९४२
मुंबई विधानसभेचे सदस्य
कार्यकाळ
इ.स. १९३७ – इ.स. १९४२
मुंबई विधिमंडळाचे सदस्य
कार्यकाळ
डिसेंबर इ.स. १९२६ – इ.स. १९३७
जन्म
१४ एप्रिल, इ.स. १८९१
महू, मध्य प्रांत, ब्रिटिश भारत
(सध्या भीम जन्मभूमी, डॉ. आंबेडकर नगर, मध्य प्रदेश)
मृत्यू
६ डिसेंबर, १९५६ (वय ६५)
नवी दिल्ली, दिल्ली, भारत
(सध्या डॉ. आंबेडकर राष्ट्रीय स्मारक, दिल्ली)
राष्ट्रीयत्व
भारतीय
राजकीय पक्ष
• स्वतंत्र मजूर पक्ष
• शेड्युल्ड कास्ट्स फेडरेशन
• रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया
मागील इतर राजकीय पक्ष
सामाजिक संस्था :
• बहिष्कृत हितकारिणी सभा
• समता सैनिक दल

शैक्षणिक संस्था :
• डिप्रेस्ड क्लासेस एज्युकेशन सोसायटी
• द बाँबे शेड्युल्ड कास्ट्स इम्प्रुव्हमेंट ट्रस्ट
• पिपल्स एज्युकेशन सोसायटी

धार्मिक संस्था :
• भारतीय बौद्ध महासभा
आई
भीमाबाई सकपाळ
वडील
रामजी सकपाळ
पत्नी
• रमाबाई आंबेडकर
(विवाह १९०६ - निधन १९३५)

• सविता आंबेडकर
(विवाह १९४८ - निधन २००३)
नाते
आंबेडकर कुटुंब
अपत्ये
यशवंत आंबेडकर
निवास
राजगृह, मुंबई
धर्म
बौद्ध धर्म
सही
बाबासाहेब आंबेडकरयांची सही
बाबासाहेब आंबेडकर यांनी कोलंबिया विद्यापीठ आणि लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स या शिक्षण संस्थांमधून अर्थशास्त्र विषयात पीएच.डी. पदव्या मिळविल्या; तसेच त्यांनी कायदा, अर्थशास्त्र आणि राज्यशास्त्र या विषयांवर संशोधन केले. त्यांच्या सुरूवातीच्या कारकीर्दीत, ते एक अर्थशास्त्रज्ञ, प्राध्यापक आणि वकील होते. त्यानंतर त्यांनी सामाजिक व राजकीय क्षेत्रांत काम केले. ते भारताच्या स्वातंत्र्यासाठी प्रचारामध्ये व चर्चांमध्ये सामील झाले, वृत्तपत्रे प्रकाशित केली, दलितांसाठी राजकीय हक्कांचा व सामाजिक स्वातंत्र्याचा पुरस्कार केला, तसेच आधुनिक भारताच्या निर्मितीत मोलाचे योगदान दिले.

इ.स. १९५६ मध्ये त्यांनी आपल्या अनुयायांसह बौद्ध धर्म स्वीकारला. धर्मांतरानंतर काही महिन्यांनीच त्यांचे निधन झाले. इ.स. १९९० मध्ये, त्यांना मरणोत्तर भारतरत्‍न हा भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान प्रदान करण्यात केला. त्यांचा जन्मदिवस दरवर्षी आंबेडकर जयंती म्हणून भारतासह जगभरात साजरा केला जातो.[२] इ.स. २०१२ मध्ये, "द ग्रेटेस्ट इंडियन" नावाच्या सर्वेक्षणात आंबेडकरांची 'सर्वश्रेष्ठ भारतीय' म्हणून निवड करण्यात आली आहे. आंबेडकरांच्या स्मरणार्थ अनेक स्मारके आणि चित्रणे लोकसंस्कृतीत उभारली गेली आहेत.