उद्रेकाच्या कालावधीनुसार ज्वालामुखीचे प्रकार:

◆ जागृत ज्वालामुखी – ज्वालामुखीमधून ज्वालामुखीचा उद्रेक सतत होत असतो, तसेच त्यांचा उद्रेक केव्हाही होऊ शकतो. त्यांना जागृत ज्वालामुखी असे म्हणतात. जगामध्ये सुमारे ५०० जागृत ज्वालामुखी आहेत.

◆ निद्रिस्त ज्वालामुखी – ज्या ज्वालामुखीतून एके काळी जागृत ज्वालामुखीप्रमाणे सतत उद्रेक होत असत परंतु सध्या उद्रेक होण्याची शक्यता आहे. अशा ज्वालामुखीस निद्रिस्त किंवा सुप्त ज्वालामुखी असे म्हणतात.

◆ मृत ज्वालामुखी – ज्या ज्वालामुखीमध्ये पूर्वी एके काळी उद्रेक होत असत. आता उद्रेक होत नाहीत. त्यास मृत ज्वालामुखी म्हणतात.

प्रधान मंत्री आवास योजना.

🅾 यांचे सप्टेंबर २०१९ मध्ये इंदिरा आवास योजना असे नामकरण करण्यात आले. बीपीएल कुटुंबांना देण्यात येणारी आर्थिक मदत 65,000 रुपयांवरून 60,000 रुपयांपर्यंत वाढविण्यात आली. भारतकेंद्र पुरस्कृत गृहनिर्माण योजना आहे. केंद्र आणि राज्ये यांच्यात 45:25 च्या प्रमाणात या योजनेस अर्थसहाय्य दिले जाते. 

🅾ईशान्य राज्यांसाठी केंद्र-राज्य वित्त अनुपात 90:100 आहे. केंद्रशासित प्रदेशांसाठी ही योजना 100% केंद्र पुरस्कृत आहे.  1998 -२००० मध्ये या योजनेची पुनर्रचना १ instst-7 from पासून झाली, ज्या अंतर्गत खेड्यांमधील गरिबांसाठी मोफत घरे बांधली गेली आहेत. 

🅾सध्या ग्रामीण कुटुंबांना घरे बांधण्यासाठी 75 हजार रुपये दिले जातात. अडचणीग्रस्त भागात ही रक्कम 7.5 हजार निश्चित करण्यात आली आहे.  ही योजना केवळ गरीबी रेखा (बीपीएल) कुटुंबांसाठी आहे. घरातल्या महिलेच्या नावे पैसे सोडले जातात. २०१०-११ मध्ये भारत निर्माण अंतर्गत इंदिरा आवास योजनेवर दहा हजार कोटी रुपयांचे वाटप करण्यात आले आहे. 

🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋

💠💠इतिहास.💠💠

🅾ग्रामीण भूमिहीन रोजगार हमी कार्यक्रम (आरएलईजीपी) चा भाग म्हणून 1985 मध्ये प्रारंभ झाला , इंदिरा आवास योजना (आयएवाय)  1989 मध्ये जवाहर रोजगार योजना (जेआरवाय) मध्ये दाखल झाली आणि १ जानेवारी  1996  पासून एक स्वतंत्र योजना म्हणून कार्यरत आहे.  मध्ये   1994  ही योजना बिगर अनुसूचित जाती / जमाती प्रवर्गातही वाढविण्यात आली. १ –––-6 rom पासून ही योजना विधवा किंवा कारवाईत मारल्या गेलेल्या संरक्षण कर्मचार्‍यांच्या पुढील नातेवाईक, माजी सैनिक आणि निमलष्करी दलातील सेवानिवृत्त सदस्यांपर्यंत वाढविण्यात आली आहे. जे मूलभूत पात्रतेचे निकष पूर्ण करतात तोपर्यंत ग्रामीण भागात राहण्याची इच्छा आहे. 

🧩भारत..

🅾ऐतिहासिकदृष्ट्या लोकसंख्येचा आणि गरीब देश आहे हे लक्षात घेता, निर्वासित आणि गावक .्यांना योग्य वास्तव्य करण्याची गरज ही भारताच्या स्वातंत्र्य काळापासूनच सरकारच्या कल्याणकारी योजनांवर केंद्रित आहे . याचा परिणाम म्हणून, हाऊस साइट कम बांधकाम सहाय्य योजना यासारख्या विविध कल्याणकारी योजना 1950 पासून सुरू आहेत. तथापि, केवळ  1998 मध्ये अनुसूचित जाती , अनुसूचित जमाती ( अनुसूचित जमाती (एसटी) आणि बंधनमुक्त कामगारांसाठी घरे निर्मितीसाठी केंद्रीत निधी )ग्रामीण भूमिहीन रोजगार हमी कार्यक्रम (आरएलईजीपी) अंतर्गत स्थापन करण्यात आले. यामुळे 1985-86 या आर्थिक वर्षात आयएवायला जन्म झाला . 

🅾"इंदिरा आवास योजना" ( आयएए)   मध्ये तत्कालीन पंतप्रधान राजीव गांधी यांनी सुरू केली आणि  2015 मध्ये "प्रधानमंत्री ग्रामीण आवास योजना" (पीएमजीवाय) म्हणून पुनर्रचना केली गेली. 

🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋

💠💠आढावा💠💠

🅾PMGAY योजनेअंतर्गत आर्थिक मदत वाचतो ₹ 120,000 (US $ 1,700) साधा भागात आणि ₹ 130,000 घरे बांधण्यासाठी (US $ 1,800) कठीण भागात (उच्च जमीन क्षेत्र) पुरविले जाते. 

🅾ही घरे शौचालय, एलपीजी कनेक्शन, वीज जोडणी, आणि पिण्याचे पाणी [इतर योजनांसह एकत्रीकरण उदा. स्वच्छ भारत अभियान शौचालये , उज्ज्वला योजना एलपीजी गॅस कनेक्शन , सौभाग्य योजना वीज कनेक्शन इ.] सारख्या सुविधांनी सुसज्ज आहेत . 

🅾ही घरे महिलेच्या नावे किंवा पती-पत्नीमध्ये एकत्रितपणे दिली जातात. घरे बांधणे ही केवळ लाभार्थीची जबाबदारी आहे आणि कंत्राटदारांच्या गुंतवणूकीस कडक निषिद्ध आहे. 

🅾प्रत्येक आयएवाय घरासह सॅनिटरी शौचालय आणि धुम्रपान नसलेली चुळा बांधणे आवश्यक आहे ज्यासाठी "एकूण स्वच्छता मोहीम" आणि "राजीव गांधी ग्रामीण विद्युतीकरण योजना" (जी आता दीन दयाल उपाध्याय ग्राम ज्योती योजना उपयोजित आहे) पासून अतिरिक्त आर्थिक सहाय्य दिले जाते.

🅾 1998-  पासून चालू असलेली ही योजना खेड्यातील लोकांना स्वत: साठी घरेबांधण्यासाठी अनुदान आणि रोख-सहाय्य प्रदान करते . 

🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋

💠💠अंमलबजावणी.💠💠

🅾ग्रामीण भागातील कमतरतेचे 75% वजन आणि दारिद्र्य प्रमाण 25% वेटेजवर आधारित हा निधी राज्यांना देण्यात आला आहे. 

🅾2001 च्या जनगणनेनुसार भारताच्या कुलसचिव यांच्या अधिकृत प्रकाशित आकडेवारीनुसार घरांची कमतरता आहे . 

🅾या योजनेच्या सुधारित प्रशासनास मदत करण्यासाठी जुलै २०१० मध्ये "अवाएस सॉफ्ट" नावाचे सॉफ्टवेअर लाँच केले गेले. 

🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋

💠💠चालू तरतुदी.💠💠

🅾2011 मध्ये बजेट म्हणून, IAY वाटप एकूण निधी संच केले आहेत ₹ 100 अब्ज (US $ 1.4 अब्ज) डावीकडे झुकणारा जहालमतवादी (LWE) जिल्ह्यांवर विशेष लक्ष बीपीएल कुटुंबांना घरे बांधकाम. 

🅾योजना अंतर्गत, पात्र लोकांना सरकार रक्कम एक आर्थिक मदत मिळेल ₹ 1.2 लाख (US $ 1,700) ग्रामीण भागात घरे रचना आणि एक रक्कम ₹ 12,000 (US $ 170) शौचालय बांधकामासाठी. [ उद्धरण आवश्यक ] ते ₹ 70,000 (यूएस $ 980) देखील कर्ज घेऊ शकतात . सध्याच्या पीएमजीवायवाय च्या तरतूदीनंतर लोकांनी ऑनलाईन अर्ज करावा. 

🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋

💠💠हेतू.💠💠

🅾या योजनेचा व्यापक हेतू म्हणजे समाजातील काही दुर्बल घटकांना त्यांच्या वैयक्तिक जगण्यासाठी आदरणीय गुणवत्तेचे घर तयार करणे किंवा आर्थिक सहाय्य करणे. 

🅾201 villages पर्यंत भारतीय खेड्यांमधील सर्व तात्पुरती ( कच्छ ) घरे पुनर्स्थित करण्याचे सरकारचे लक्ष्य आहे.

🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋

💠💠प्रभाव.💠💠

🅾1985 पासून या योजनेंतर्गत 25.2 दशलक्ष घरे बांधण्यात आली आहेत. अंतर्गत भारत निर्माण फेज 1 प्रकल्प, 6 लाख घरे लक्ष्य होते आणि 7.1 मिलियन प्रत्यक्षात 2005-06 पासून ते 2008-09 पर्यंत बांधले.  अतिरिक्त, १२ दशलक्ष घरे भारत बांधकाम टप्प्यात २ अंतर्गत बांधण्याचे किंवा नूतनीकरण करण्याची योजना आहे. 

🅾२००१ च्या अधिकृत आकडेवारीनुसार एकूण ग्रामीण घरांची कमतरता १.8.8225 दशलक्ष घरे होती. 

🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋

अर्थशास्त्र प्रश्नसंच

1) बँकांच्या शाखाविस्तारासाठी, जिल्ह्यांचे विविध व्यवसायिक बँकांमध्ये भाग वाटप करण्याच्या उपक्रमास काय म्हणतात.

   1) ग्रामीण विभागाच्या विकासाचा संकलित कार्यक्रम     
   2) अग्रणी बँक योजना
   3) बँकांचे राष्ट्रीयीकरण         
  4) सेवा क्षेत्र दृष्टीकोन

   उत्तर :- 2

2) रिझर्व्ह बँकेसंदर्भात खालील प्रवर्गाचा विचार करा.

  अ) कृषीक्षेत्र  
  ब) लघुउद्योग  
क) बांधकाम क्षेत्र   
ड) शैक्षणिक कर्ज

        वरीलपैकी कोणत क्षेत्र प्राधान्य कर्जपुरवठयात येते ?

   1) फक्त अ    2) अ व ब   
3) क आणि ड    4) अ, ब व ड

उत्तर :- 4

3) रिझर्व्ह बँकेने सन 1970 साली .................. यांच्या अध्यक्षतेखाली विभेदीत व्याज दराचा विचार करण्यासाठी एक समिती
     नेमली होती ?

   1) डॉ. मनमोहन सिंग

  2) डॉ. गाडगीळ   

  3) डॉ. हजारी  

4) डॉ. स्वामीनाथन

उत्तर :- 3

4) ग्रामीण पायाभूत विकासासाठी .................. या संस्थेने राज्यातील सिंचन प्रकल्प जलदगतीने कार्यान्वित होण्यासाठी विकास
     निधीची स्थापना केली.

   1) नाबार्ड 
   2) ए. आ. बी. पी.   
   3) एन. सी. डी. सी.
  4) आय. ए. डी. पी.

उत्तर :- 1

५) भारतीय चलनाचे ₹ हे नवीन चिन्ह कोणत्या वर्षी स्वीकारण्यात आले ?

   1) 2009    2) 2010 
    3) 2011      4) 2008

उत्तर :- 2

भारताची अर्थव्यवस्था

भारतीय अर्थव्यवस्था ही अमेरिकन डॉलरच्या विनिमयाच्या दरात मोजल्यास जगातील १२ व्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था आहे. भारताचे वार्षिक सकल उत्पन्न (Gross domestic product) १,०८९ अब्ज डॉलर एवढे आहे (२००७) क्रयशक्तीच्या समानतेचा (Purchasing power parity अथवा संक्षिप्तरूपात PPP) निष्कर्ष लावला तर भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा जगात तिसरा क्रमांक लागतो. जगातील सर्वात वेगात वाढणाऱ्या प्रमूख अर्थव्यवस्थांमध्ये भारताचा चीनपाठोपाठ दुसरा क्रमांक आहे. भारताचा आर्थिक विकासदर २००६-०७ ह्या आर्थिक वर्षात ९.४% एवढा होता. परंतु, अतिशय मोठ्या लोकसंख्येमुळे भारताचे वार्षिक दरडोई उत्पन्न मात्र ९६१ डॉलर एवढेच आहे, तर PPP वर आधारित वार्षिक दरडोई उत्पन्न ४,१८२ डॉलर एवढे आहे जागतिक बँक भारताची "अल्प-आय असणारी अर्थव्यवस्था" अशी गटवारी करते  भारताच्या अर्थव्यवस्थेत खूपच वैविध्य दिसून येते. शेती, हस्तव्यवसाय, कापडगिरण्या, उद्योगधंदे, उत्पादन आणि विविध प्रकारच्या सेवा अशा अनेक गोष्टींचा समावेश त्यात होतो. भारतात काम करणाऱ्या लोकांपैकी दोन-तृतियांश लोकांचा उदरनिर्वाह अजूनही शेती अथवा शेतीशी संबंधित उद्योगांवर चालतो, परंतु अर्थव्यवस्थेत विविध प्रकारच्या सेवांचाही वाढता वाटा आहे आणि अलिकडे सेवांवर आधारित व्यवसायही अर्थव्यवस्थेत अतिशय महत्त्वाची भूमिका बजावत आहेत. अलिकडील काही वर्षात भारतातील संगणक तंत्रज्ञान आणि माहिती तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे तसेच उच्चशिक्षित आणि इंग्रजी बोलू शकणाऱ्या वाढत्या तरूण पिढीमुळे भारत हळूहळू सर्व जगाला बाह्यस्रोताच्या (outsourcing) सेवा पुरवणारा देश म्हणून भूमिका बजावायला लागला आहे. भारत हा अति-कुशल तंत्रज्ञ पुरवणारा जगातील सर्वात मोठा निर्यातक आहे. याचबरोबर उत्पादन, औषधनिर्माण, जैवतंत्रज्ञान, अतिसूक्ष्मतंत्रज्ञान, दूरसंचार, जहाजनिर्माण, विमाननिर्माण, आणि पर्यटन ह्या क्षेत्रांमधील भारताची क्षमताही वेगाने वाढताना दिसत आहे.

स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतरच्या बऱ्याचशा काळात भारतामध्ये समाजवादी अर्थव्यवस्थेचा मार्ग अवलंबण्यात आला. भारतात सुरुवातीस खाजगी क्षेत्राच्या अर्थव्यवस्थेतील सहभागावर, परदेशांशी व्यापारावर, आणि इतर देशांकडून भारतात होणाऱ्या थेट गुंतवणुकीवर कडक बंधने होती. मात्र, १९९० च्या दशकाच्या सुरुवातीपासून भारताने हळूहळू परकीय गुंतवणुकीवरील आणि व्यापारावरील नियंत्रण कमी करून, आपली अर्थव्यवस्था आर्थिक सुधारांद्वारे खुली करायला सुरुवात केली आहे. मात्र, राजकारणातील मतभेद आणि भिन्न विचारधारांमुळे, सरकारी उद्योगांचे खाजगीकरण आणि विशिष्ट क्षेत्रांमधील खाजगी आणि परकीय सहभागाला मार्ग खुला करणे अशा आर्थिक सुधारांमधील काही महत्त्वाच्या गोष्टी मंद गतीने पुढे सरकत आहेत.

अतिशय वेगात वाढणारी लोकसंख्या आणि वाढती आर्थिक आणि सामाजिक विषमता हे भारतापुढील महत्त्वाचे प्रश्न आहेत. गरीबी हाही गंभीर प्रश्न आहे, मात्र स्वातंत्रप्राप्तीनंतर गरीबीचे प्रमाण बरेच घटत असल्याचे दिसते. अधिकृत चाचणीनुसार २००४-०५ मध्ये भारतातील २७% लोक दारिद्र्यरेषेच्या खाली होते.दारिद्र्य कमी करण्यासाठी त्यांच्या अडचणी दूर करण्याची गरज आहे.

अर्थशास्त्र प्रश्नमालिका

1. वैकल्पिक खर्च हे या नावानेही ओळखले जातात:
सांडवण खर्च
मुद्रा खर्च
पर्यायी खर्च
बाह्य

* उत्तर - पर्यायी खर्च

2. जर वस्तूच्या उत्पादनात ऋण वाह्यता असतील तर खाजगी बाजार:
वस्तूच्या खूपच जास्त मात्रांचे उत्पादन खूपच कमी किंमतीला करतील 
वस्तूच्या खूपच जास्त मात्रांचे उत्पादन खूपच जास्त किंमतीला करतील
खूपच कमी मात्राचे उत्पादन खूपच जास्त किंमतीला करतील
खूपच कमी मात्राचे उत्पादन खूपच कमी किंमतीला करतील

*उत्तर - वस्तूच्या खूपच जास्त मात्रांचे उत्पादन खूपच कमी किंमतीला करतील 

3. जेव्हा β2 हा ३ पेक्षा जास्त असतो तेव्हा वक्र हा असा असतो
मेसोकुर्टिक 
प्लेटिकुर्टिक
डेमीकुर्टिक
लेप्टोकुर्टिक

* उत्तर - लेप्टोकुर्टिक

4. अवमूल्यन या कारणासाठी केले जाते:
निर्यातील चालना देण्यासाठी 
आर्थिक वृद्धीदर वाढविण्यासाठी
देशीय चलनाला जास्त किंमत देण्यासाठी
वाह्य अडचणींवर मात करण्यासाठी

* उत्तर - निर्यातील चालना देण्यासाठी 

5. खालीलपैकी कोणत्या वस्तूची मागणी अधिक लवचीक असते?
ज्या वस्तूला पर्यायी वस्तू नसतात 
ज्या वस्तूला जवळचे पर्याय असतात
ज्या वस्तूवर उत्पन्नाचा थोडा भाग खर्च केला जातो
ज्या वस्तूचा उपभोग लांबणीवर टाकता येत नाही

* उत्तर - ज्या वस्तूला जवळचे पर्याय असतात

6. भारतीय वस्त्रांची सर्वात जास्त आयात ........ या देशाकडून होते.
इटली
जर्मनी
सिंगापूर
अमेरिका

* उत्तर - अमेरिका

7. ‘अतिरिक्त क्षमता’ आणि विक्री खर्च हे कोणत्या बाजारातील उघोगसंस्थांचा गुणविशेष आहे?
मक्तेदारी 
पूर्ण स्पर्धा
मक्तेदारीयुक्त स्पर्धा
शुद्ध स्पर्धा

* उत्तर - मक्तेदारीयुक्त स्पर्धा

8. वायदा बाजार आयोग खालीलपैकी कोणता बाजार (Market) स्वतंत्रपंणे नियंत्रित करतो?
म्युच्युअल फड 
वस्तू विनिमय
भागभांडवल बाजार
परकीय चलन बाजार

* उत्तर - वस्तू विनिमय

9. निगम कराचा आधार हा असतो
कंपनीची एकूण उलाढाल
लाभांशा वितरणानंतर शिल्लक रहिलेला नफा
लाभांशा वितरणाआधीचा नफा
कंपनीने समुपयोजित केलेले भांडवले

* उत्तर - लाभांशा वितरणाआधीचा नफा

10.
(i) किंमत बदलाचा उत्पन्न परिणाम नेहमीच धन असती
(ii) किंमत बदलाचा पर्यायता परिणाम नेहमीच किंमत बदलाच्या विरुद्ध दिशेने जाणारा (ऋण) असतो
विधान (i) सत्य पण (ii) नाही 
विधान (ii) सत्य पण (i) नाही
विधान (i) आणि (ii) दोन्ही सत्य
विधान (i) आणि (ii) दोन्ही सत्य

* उत्तर - विधान (ii) सत्य पण (i) नाही
----------------------------------------------------------

योजनेचे नाव :- माझी कन्या भाग्यश्री सुधारित योजना

◆योजनेचा उद्देश◆
१) लिंग निवडीस प्रतिबंध करून बालिकेचा जन्मदर वाढविणे. २) मुलींच्या जीवनमानाच्या सुरक्षेबद्दल खात्री देणे. ३) बालिकेला समान दर्जा व शैक्षणिक प्रोत्साहनाकरिता समाजात कायमस्वरूपी सामूहिक चळवळ निर्माण करणे. ४) मुलींच्या शिक्षणाबाबत प्रोत्साहन तथा खात्री देणे.

◆लाभाचा तपशील◆
१) दिनांक १ ऑगस्ट नंतर जन्माला आलेल्या तुमच्या मुलीच्या नावे रुपये ५० हजार बँकेत मुदत ठेव योजनेमध्ये गुंतवण्यात येईल. २) दिनांक १ ऑगस्ट आधी जन्माला आलेली १ मुलगी आणि १ ऑगस्ट नंतर जन्माला आलेली १ मुलगी अशा दोघींच्या नावे प्रत्येकी २५ हजार याप्रमाणे एकूण ५० हजार रुपयांच्या मुदत ठेवीची बँकेत गुंतवणूक केली जाईल. ३) गुंतवलेल्या रकमेवर मिळणारे व्याज मुलीला वयाच्या ६ वर्षी काढता येईल. ह्या मुद्दलाची पुन्हा गुंतवणूक करून पुन्हा ६ वर्षानंतर म्हणजेच मुलीच्या १२ व्या वर्षी पुन्हा व्याज काढता येईल. त्याच वेळी पुन्हा ह्या मुद्दलाची गुंतवणूक केल्यास मुलीच्या १८ व्या वर्षी ६ वर्षात जमा झालेले व्याज + मुद्दलाची गुंतवलेली रक्कम काढता येईल.

◆आवश्यक कागदपत्रे◆

●अधिवास प्रमाणपत्र- आई किंवा वडिलांचे
●आधार कार्ड
●उत्पन्नाचा दाखला
●कुटुंबनियोजन शस्त्रक्रिया केली असल्याबाबतचे प्रमाणपत्र
●बँक पासबुक
●मुलीचे जन्म प्रमाणपत्र
●शिधापत्रिका
●सावित्रीबाई फुले योजनेचा लाभ न घेतल्याचे प्रमाणपत्र

◆संपर्क◆
१) बाल विकास प्रकल्प अधिकारी व उपमुख्य कार्यकारी अधिकारी (बाल कल्याण)२) जवळच्या अंगणवाडी केंद्रातील सेविका

नरसिंघम समिती

भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या 1991 च्या आर्थिक संकटानंतर जून 1991 मध्ये समितीची स्थापना केली.

भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या १९९१ च्या आर्थिक संकटाच्या नंतर, जून  1991  मध्ये नरसिंहम समिती किंवा वित्तीय क्षेत्रीय सुधार समितीची स्थापना एम. नरसिम्हाम यांच्या अध्यक्षतेखाली केली गेली , ज्याने डिसेंबर 1991 मध्ये आपल्या शिफारसी सादर केल्या. नरसिंहम समितीची स्थापना 1998 मध्ये दुसर्‍या वर्षी झाली.

नरसिंहम समितीच्या शिफारशींमुळे भारतातील बँकिंग क्षमता वाढविण्यात मदत झाली आहे. सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांसाठी व्यापक स्वायत्ततेचा प्रस्ताव आहे. मोठ्या भारतीय बँकांच्या विलीनीकरणाची समितीने शिफारसही केली होती. त्याच समितीने नवीन खासगी बँका सुरू करण्याचे सुचविले, त्या आधारे सरकारने 1993 मध्ये परवानगी दिली. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या देखरेखीखाली बँकेच्या मंडळाला राजकीय हस्तक्षेपापासून मुक्त ठेवण्याचा सल्लाही नरसिंहम समितीला देण्यात आला.

1991 च्या नरसिंहम समितीच्या शिफारशी

आर्थिक व्यवस्थेचा आढावा घेण्यासाठी एम. नरसिंहम यांनी1991 मध्ये खालील शिफारसी केल्या.

१. या समितीने तरलतेचे प्रमाण कमी करण्याची शिफारस केली. पुढील पाच वर्षांत कायदेशीर तरलता प्रमाण (एसएलआर) .5.38.5 टक्क्यांवरून २ percent टक्के करण्यात आला.

२. या समितीने निर्देशित कर्ज कार्यक्रम रद्द करण्याची शिफारस केली.

This. या समितीच्या मते व्याज दर बाजार दलांनी निश्चित केले पाहिजेत. व्याजदराच्या निर्धारणात रिझर्व्ह बँकेने हस्तक्षेप करू नये.

This. या समितीने बँकांची लेखा प्रणाली सुधारण्याबाबतही सांगितले.

This. या समितीने बँकांच्या कर्जाची वेळेवर पुनर्प्राप्ती करण्यासाठी विशेष न्यायाधिकरण स्थापनेवर जोर दिला.

Nara. नरसिंहम समितीने बँकांच्या पुनर्रचनेवरही भर दिला. या समितीनुसार or किंवा banks आंतरराष्ट्रीय बँका, or किंवा १० राष्ट्रीय बँका आणि काही स्थानिक बँका आणि काही ग्रामीण बँका एका देशाच्या आत असाव्यात.

Branch. या समितीने शाखा परवाना रद्द करण्याची शिफारस केली.

Nara. नरसिंहम समितीने आपल्या देशात परकीय बँकिंगला प्रोत्साहन देण्याची शिफारस केली.

This. या समितीने बँकांवरील दुहेरी नियंत्रण रद्द करण्याची शिफारस केली.

यापूर्वी वित्त मंत्रालय आणि रिझर्व्ह बँकेचे बँकांकडून नियंत्रण होते. केवळ रिझर्व्ह बँकेच्या नियंत्रणाखाली बँकांचे नियंत्रण करावे, अशी सूचना नरसिंहम समितीने केली.

यशाचा राजमार्ग प्रश्नसंच

१)  खालील विधाने विचारात घ्या : (STI Pri 2016)
अ) जागतिक अर्थ परिषदेने (WEF) जाहीर केलेल्या जगातील राहण्यायोग्य ६० सर्वोत्तम देशांच्या प्रारंभिक यादीमध्ये भारताचा २२ वा क्रमांक आहे.
ब) सदरहू यादी ही स्थिरता, सांस्कृतिक प्रभाव, उद्योजकता, आर्थिक प्रभाव आणि जीवनशैली यावर आधारित तयार करण्यात येते.
क) या यादीमध्ये स्विडनला सर्वोच्च देण्यात आले आहे.
ड) या यादीमध्ये जर्मनीचा दुसरा क्रमांक आहे.
वरीलपैकी कोणते/ ती विधान/ने बरोबर आहे.
१) फक्त अ
२) अ आणि ब
३) ब आणि क
४) क आणि ड

२) २०१० पासून मानवी विकास निर्देशांक (HDI)ची व्याख्या ही प्रत्येक पैलूतील यश मापन करणाऱ्या सामान्य निर्देशांकाचे --- अशी केली जाते.. (STI Pre - 2016)
१) गणित मध्य  २) भूमितीय मध्य
३) मध्यक मूल्य  ४) बहुलक मूल्य

३) यू.एन.डी.पी.च्या २०१३ अहवालात प्रसिद्ध झालेल्य मानव विकास निर्देशांकानूसार (HDI) पुढील देशाची उतरत्या क्रमाने मांडणी करा. (STI Pre. 2015)

अ) द. कोरीया         ब) जपान        क) अमेरिका        ड) नावे

पर्यायी उत्तरे -
१) अ,ब,क,ड २)क,ड,ब,अ
३) ब,अ,क,ड ४)ड,क,ब,अ

४)  मानव विकास निर्देशांक हा ---- वर आधारित आहेत. (STIMains 2015)

१) दरडोई उत्पन्न
२) दरडोई उत्पन्न, सरासरी आयुमर्यादा आणि प्रौढ साक्षरता
३) सरासरी आयुमर्यादा, प्रौढ साक्षता आणि संयुक्त प्रवेशदर
४) सरासरी आयुमर्यादा, प्रौढ साक्षरता संयुक्त प्रवेश दर
आणि वास्तव स्थुल राष्ट्रीय उत्पादन

५) महाराष्ट्र मानव विकास कार्यक्रम विषयक विधाने लक्षात घ्या व अचुक उत्तर द्या? (Tax Assit. 2015)
अ) महाराष्ट्रातील अतिमागास जिल्ह्याचा मानव विकास निर्देशांक उंचावण्यासाठी हा कार्यक्रम सुरु करण्यात आला.
ब) महाराष्ट्र शासनाने जून २०१५ मध्ये महाराष्ट्र मानव विकास मिशनची स्थापना केली.
क) महाराष्ट्र मानव विकास अहवालानुसार महाराष्ट्रातील १२ अतिमागास जिल्ह्यासाठी ह्या कार्यक्रमांचा प्रारंभ केला.
ड) या अंतर्गत मानव विकासासाठी तालुका हा घटक मानण्यात आला..
इ) या अंतर्गत मानव विकासासाठी जिल्हा हा घटक निर्धारित करण्यात आला.
पर्यायी उत्तरे
१) अ,ब,क,इ अचुक; तर ड चूक
२) अ,क,इ अचुक; तर ब,ड चूक
३) अ,क,ड अचुक; तर ब,इ चूक
४) वरील सर्व अचुक

उत्तरे :- प्रश्न १ - २, प्रश्न २ - २, प्रश्न ३-  ४, प्रश्न ४ - २, प्रश्न ५ - ३.

1) पिकाची पाण्याची गरज काढताना सर्वाधिक पीक गुणांक कोणत्या वाढीच्या अवस्थेत असतो ?
   1) प्रजोत्पादन अवस्था    2) रोप अवस्था
   3) जोमदार शाखीय अवस्था  4) पक्वता अवस्था
उत्तर :- 1

2) पाण्याची धूप रोखण्याकरिता कृषीविद्या विषयक कोणकोणत्या उपाय योजना आहेत ?
   अ) पिकाची निवड व जमिनीची मशागत      ब) पट्टा पेर आणि जमिनीवरचे अच्छदान
   क) समतल बांधबंधीस्‍ती आणि वनस्पतीजन्य अडथळे    ड) वरीलपैकी कोणतेही नाही
   1) अ आणि ब फक्त    2) ब आणि क फक्त   
   3) अ आणि क फक्त    4) ड फक्त
उत्तर :- 1

3) ज्या प्रक्रियेमध्ये पावसाचे पाणी तळे, जलाशयामध्ये गोळा करून साठविले जाते आणि ते पिकांना जेव्हा पाहिजे तेव्हा पुरवणी
     सिंचन म्हणून दिले जाते त्यास .......................... असे म्हणतात.
   1) पाऊस संचयन    2) पाणी संचयन   
   3) संरक्षित सिंचन    4) सिंचन
उत्तर :- 2

4) दोन भिन्न अवस्थांमधील आकर्षणास .......................... असे म्हणतात.
   1) अधेझ्न (Adhesion)      2) कोहीझन (Cohesion)   
   3) प्रतिसारण (Repulsion)    4) वरीलपैकी एकही नाही
उत्तर :- 1

5) कमी दर्जाचे / प्रतिचे पाणी सिंचनाच्या ................... या पध्दतीमध्ये वापरले जाऊ शकते.
   1) तुषार सिंचन      2) ठिबक सिंचन   
   3) सरी – वरंबा पध्दत    4) मोकाट पध्दत
उत्तर :- 2