Online Test Series

इट्रिअम

🍃जॉन गॅडोलीनला १७८९मध्ये गाडोलीनाइट खनिजाचे विश्लेषण करताना इट्रिअमचा शोध लागला.


🍀जॉन गॅडोलीनला १७८९मध्ये गाडोलीनाइट खनिजाचे विश्लेषण करताना इट्रिअमचा शोध लागला. स्विडनच्या इटर्बीनामक छोटय़ा नगरीवरून चार मूलद्रव्यांना नावे मिळाली त्यापकीच एक, संक्रमण धातूंच्या दुसऱ्या श्रेणीतील पहिले मूलद्रव्य – इट्रिअम! चंदेरी रंगाचे हे मूलद्रव्य रासायनिकदृष्टय़ा मात्र लँथेनाइड गणातील मूलद्रव्यांशी साधम्र्य दाखवते.

🌿 इट्रिअम निसर्गात मुक्त स्वरूपात आढळत नसून नेहमी इतर दुर्मीळ मृदा खनिजांबरोबर आढळते. अपोलो अभियानाच्या मोहिमेत चंद्रावरील खडकात इट्रिअम विपुल प्रमाणात आढळले होते.

🍀इट्रिअमवर ऑक्सिडेशनमुळे एक संरक्षक थर तयार होतो, ज्यामुळे सामान्य तापमानाला त्याच्यावर हवेचा परिणाम होत नाही, परंतु उच्च तापमानाला मात्र त्याचे ऑक्सिडीकरण होऊ शकते.

🍀४०० अंश सेल्सिअस तापमानाला चुऱ्याच्या स्वरूपातील इट्रिअम पेट घेऊ शकते.इट्रिअम ऑक्साइड या संयुगाचे अनेक उपयोग आहेत.

🌿 रगीत दूरचित्रवाणी संचाच्या टय़ूबसाठी लागणाऱ्या लाल फॉस्फरसच्या निर्मितीमध्ये त्याचा उपयोग केला जातो. अ‍ॅल्युमिनिअम व मॅग्नेशिअमच्या संमिश्रात मजबुतीकरणासाठी इट्रिअम मिसळतात. धातू हे उष्णतेचे उत्तम वाहक असतात, परंतु अ‍ॅल्युमिनिअम, इट्रिअम व क्रोमिअम यांचे संमिश्र मात्र उष्णतेचे रोधक म्हणून कार्य करते.

🍀काचेला उष्णता व शॉक रोधक करण्यासाठी याचा उपयोग केला जातो.

झिरकोनियम

🌷हिरा, माणिक याप्रमाणेच झिरकॉन या खनिजालाही अलेक्झांडरच्या काळापासून मौल्यवान खडय़ाचा मान होता.

🌷हिरा, माणिक याप्रमाणेच झिरकॉन या खनिजालाही अलेक्झांडरच्या काळापासून मौल्यवान खडय़ाचा मान होता. त्याच्या सोनेरी, नारिंगी आणि गुलाबी छटेमुळे तो मौल्यवान समजला जात असे.

🌷 परसिद्ध जर्मन रसायनशास्त्रज्ञ मार्टनि हेन्रिक क्लॅपरॉथ यांना १७८९ मध्ये झिरकॉन खनिजाचे पृथक्करण करताना झिरकॉनिअम या मूलद्रव्याचा शोध लागला.

🌷अरबी शब्द झरकन म्हणजे सोनेरी या शब्दावरून या मूलद्रव्याचे नामकरण झाले. १८२४ मध्ये जॉन्स बर्झिलिअसने प्रथमच धातुरूप झिर्कोनिअम मिळविण्यात यश मिळविले.

🌷 मात्र उपयोगात आणण्यासाठी या धातूला अनेक दशके वाट पाहावी लागली.झिर्कोनिअम नेहमीच हाफ्निअम या त्याच्या जोडीदाराबरोबर सापडतो. या जोडगोळीत बऱ्याचदा हाफ्निअमचेच प्रमाण जास्त आढळते.

🌷 पोलादाप्रमाणे दिसणारा झिर्कोनिअम, पोलादापेक्षा मजबूत आणि अधिक तन्यता असणारा तसेच न गंजणारा धातू आहे. दाहक रसायनांचा झिर्कोनिअमवर परिणाम होत नाही. पोलादात मिसळल्याने या संमिश्राच्या गुणधर्मात वाढ होते.

🌷 झिर्कोनिअमच्या या गुणधर्मामुळे मेंदूच्या शस्त्रक्रियेत वापरला जाणारा दोरा आणि शस्त्रक्रियेची हत्यारे यासाठी झिर्कोनिअमची संमिश्रे वापरली जातात.१७८९ मध्ये क्लॅपरॉथने आणखी एका महत्त्वाच्या मूलद्रव्याचा शोध लावला होता, ते मूलद्रव्य होतं युरेनिअम.

🌷 समारे १५० वर्षांनंतर क्लॅपरॉथने शोधलेली युरेनिअम आणि झिरकोनिअम ही दोन मूलद्रव्ये एकत्र आली ती अणुभट्टीमध्ये.

🌷अणुभट्टीमध्ये इंधन म्हणून वापरत असलेल्या युरेनिअमच्या कांडय़ावरील आवरण म्हणून झिर्कोनिअमचा वापर होतो.

🌷झिर्कोनिअममधून न्यूट्रॉन अगदी सहजरीत्या जाऊ शकतात. याशिवाय झिर्कोनिअमचा वितळणांक उच्च म्हणजेच १८५० अंश सेल्सिअस असून ते अणुभट्टीतील तापमान रोखणारे (उष्णतारोधक) आहे.

निओबिअम – जुळ्यांचे दुखणे

🌿१८०२मध्ये एकबर्ग या स्वीडनच्या शास्त्रज्ञास स्कँडेनेव्हियात सापडलेल्या खनिजांमध्ये एक नवीन मूलद्रव्य सापडले.


🌿सतराव्या शतकाच्या मध्यावर कोलंबिया नदीच्या पात्रात काळसर रंगाचे सोनेरी छटा असणारे वजनदार असे एक खनिज मिळाले.

🌿इतर नमुन्यांबरोबर लोहयुक्त खनिज म्हणून ते ब्रिटिश वस्तुसंग्रहालयाकडे पाठवण्यात आले.

 🌿ह खनिज कोलंबाइट म्हणून ओळखले जाऊ लागले. तब्बल १५० वर्षांनंतर १८०१मध्ये चार्ल्स हँचेटचे या खनिजाकडे लक्ष गेले.

🌿याचा अभ्यास करताना लोहाबरोबर यात मँगनिज आणि ऑक्सिजनही सापडले. याशिवाय एक अज्ञात मूलद्रव्यही या खनिजात असल्याचे हँचेटला आढळले.
 या मूलद्रव्याचे नाव हँचेटने कोलंबिअम असे केले.

🌿१८०२मध्ये एकबर्ग या स्वीडनच्या शास्त्रज्ञास स्कँडेनेव्हियात सापडलेल्या खनिजांमध्ये एक नवीन मूलद्रव्य सापडले. ग्रीक पुराणकथेचा आधार घेऊन त्याला टँटॅलम हे नाव देण्यात आले.

🌿 या टँटॅलमचे आणि कोलंबिअमचे बरेच गुणधर्म सारखे होते. बर्झेलिअससह अनेक रसायनशास्त्रज्ञांना वाटले एकाच मूलद्रव्यावर दोन ठिकाणी संशोधन चालू आहे.

🌿काही काळानंतर बर्झेलिअसला आपल्या निष्कर्षांबद्दल शंका आली आणि त्यांनी आपल्या शिष्याला, फ्रेडरिक वोलरला पत्राद्वारे आपली शंका कळविली आणि पुढील संशोधन करण्यास सांगितले.

महाराष्ट्र पोलीस भरती प्रश्नसंच

मोटर्ससाठी फ्लेमिंगचा डावा हात नियम

🌾फलेमिंगचा डाव्या हाताचा नियम🌾

इलेक्ट्रिक मोटर्ससाठी फ्लेमिंगचा डावा हा नियम व्हिज्युअल मेमोनॉमिक्सच्या जोडीपैकी एक आहे , तर दुसरा फ्लेमिंगचा उजवा हात नियम आहे (जनरेटरसाठी).

ते करून उत्पन्न झाले होते जॉन अॅम्ब्रोज फ्लेमिंग उशीरा 19 व्या शतकात, एक गती दिशेने बाहेर काम एक सोपा मार्ग म्हणून विद्युत मोटर (डावीकडील नियम), किंवा इलेक्ट्रिक चालू दिशा विद्युत जनरेटर (राइट-हँड नियम).

जेव्हा प्रवाह वाहत्या वायरमधून वाहतो आणि बाह्य चुंबकीय क्षेत्र त्या प्रवाहात लागू होते तेव्हा वाहक वायर त्या क्षेत्राकडे आणि वर्तमान प्रवाहाच्या दिशेने (म्हणजे ते परस्पर लंब आहेत) दोन्ही एक लंब ठेवते.

 स्पष्टीकरणात दाखविल्यानुसार डावा हात धरला जाऊ शकतो, ज्यामुळे अंगठा, पुढील बोट आणि मध्यम बोटावर तीन परस्पर orthogonal अक्षांचे प्रतिनिधित्व केले जाऊ शकते.

 त्यानंतर प्रत्येक बोटाला प्रमाणात (यांत्रिक शक्ती, चुंबकीय क्षेत्र आणि विद्युत प्रवाह) नियुक्त केले जाते.

उजवा आणि डावा हात अनुक्रमे जनरेटर आणि मोटर्ससाठी वापरला जातो.


🌺परथम प्रकार🌺

अंगठा प्रतिनिधित्व दिशा मार्गदर्शक / मोशन मार्गदर्शक जोर

पुढचा बोट प्रतिनिधित्व चुंबकीय क्षेत्र दिशेने

केंद्र बोट प्रतिनिधित्व चालू दिशेने.

MPSC Science, [10.12.19 12:00]
दुसरा प्रकार

थू एम बी कंडक्टरवरील शक्तीमुळे उद्भवलेल्या एम गतीची दिशा दर्शवते

महिला irst बोट चुंबकीय दिशा प्रतिनिधित्व F ield

से सी ओनड बोट सी आवाजाची दिशा दर्शवते.

🌸तिसरा प्रकार🌸

फ्लेमिंगच्या नियमांचे व्हॅन डी ग्रॅफचे भाषांतर एफबीआय नियम आहे, सहज लक्षात ठेवले कारण हे फेडरल ब्युरो ऑफ इन्व्हेस्टिगेशनचे आद्याक्षरे आहेत .


🌺चौथा प्रकार (एफबीआय)🌺

🌿एफ (अंगठा) मार्गदर्शक सक्ती दिशेने प्रतिनिधित्व

🌿ब (तर्जनी) चुंबकीय क्षेत्र दिशेने प्रतिनिधित्व

🌿मी (केंद्र बोट) चालू दिशेने प्रतिनिधित्व करतो.

हे फॅ ( लॉरेंट्ज फोर्ससाठी ), बी ( मॅग्नेटिक फ्लक्स डेन्सिटीसाठी ) आणि मी ( इलेक्ट्रिक करंटसाठी ) चे पारंपरिक प्रतीकात्मक पॅरामीटर्स वापरते आणि त्या क्रमवारीत (एफबीआय) अनुक्रमे अंगठा, पहिले बोट आणि दुस finger्या बोटाशी जोडते.

🌷अगठा बल आहे, एफ

🌷परथम बोट म्हणजे चुंबकीय प्रवाह घनता, बी

🌷दसरे बोट म्हणजे विद्युत प्रवाह, आय.

निश्चितच, जर बोटांना पॅरामीटर्सची वेगळी व्यवस्था करून मेमोनिक शिकविले गेले (आणि लक्षात ठेवले गेले) तर ते स्मृतिनिर्मिती म्हणून समाप्त होऊ शकते

 जे दोन हातांच्या भूमिका देखील उलटा करते (मोटर्ससाठी मानक डाव्या हाताऐवजी, उजवीकडे) जनरेटरसाठी हात).

हे रूपे एफबीआय मोनेमोनिक्स पृष्ठावर अधिक पूर्णपणे कॅटलॉग केलेले आहेत .


🍀पाचवा प्रकार (शेताला आग लावा, शक्ती जाणवा आणि वर्तमान नष्टकरा )🍀

🌿कोणत्या बोटाने कोणत्या क्रियांद्वारे काही कृती वापरल्या जातात हे दर्शविण्याचा हा दृष्टीकोन.

🌿सर्वप्रथम, आपण आपली बोटं प्रीटेन गन सारख्या दर्शविण्याची आवश्यकता आहे, निर्देशांक बोटाने तोफाच्या बंदुकीची नळी आणि अंगठा हातोडा म्हणून काम करत आहे. त्यानंतर पुढील क्रियांवर जा:

🌹आपल्या अनुक्रमणिका बोटातून "फील्ड शेकोटी" बाहेर काढा

🌹आपल्या अंगठ्यातून तोफाची पुन्हा "शक्ती जाण"

🌹आपण "चालू मार" म्हणून शेवटी आपण आपले मध्यम बोट दाखवा


🍂उजवा-डावा आणि डावा-हातातील नियम🍂



🍁फलेमिंगचा उजवा हात नियम🍁

🌷फलेमिंगचा डावा हा नियम इलेक्ट्रिक मोटर्ससाठी वापरला जातो , तर फ्लेमिंगचा उजवा हात नियम विद्युत जनरेटरसाठी वापरला जातो .

🌷 आणि जनरेटरसाठी कारण आणि परिणाम यांच्यातील फरकांमुळे भिन्न हात वापरण्याची आवश्यकता आहे.

🌷इलेक्ट्रिक मोटरमध्ये, विद्युत् प्रवाह आणि चुंबकीय क्षेत्र अस्तित्त्वात आहे (जे कारणे आहेत) आणि ते गती तयार करणार्‍या शक्तीकडे (ज्याचा प्रभाव आहे) नेतो आणि म्हणून डावा हात नियम वापरला जातो.

🌷 इलेक्ट्रिक जनरेटरमध्ये, गति आणि चुंबकीय क्षेत्र अस्तित्त्वात आहे (कारणे) आणि ते विद्युत् प्रवाह (परिणाम) तयार करतात आणि म्हणूनच उजवा हात नियम वापरला जातो.