🅾भारतीय न्यायालयांची सध्याची व्यवस्था कोणत्याही विशिष्ट परंपराशी संबंधित नाही. मोगल काळात दोन प्रमुख न्यायालये नमूद केली जातात: सदर दिवाणी न्यायालय आणि सदर निजाम-ए-अदालत, जेथे अनुक्रमे व्यावहारिकता आणि फौजदारी खटल्यांची सुनावणी होते.
🅾1857 च्या अयशस्वी स्वातंत्र्य युद्धानंतर इंग्रजीन्याय-प्रशासन-प्रणालीच्या आधारे विविध न्यायालये तयार केली गेली. इंग्लंडमधील प्रिव्हि कौन्सिल ही भारतीय सर्वोच्च न्यायालय होती. १ 1947 मध्ये हा देश स्वतंत्र झाला आणि त्यानंतर भारतीय राज्यघटनेअंतर्गत पूर्णतः प्रबळ गणराज्य स्थापन झाले. सर्वोच्च न्यायालय (सर्वोच्च न्यायालय) भारताचे सर्वोच्च न्यायालय बनले.
🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋
💠💠भारताचा न्यायपालिका.💠💠
🅾भारतीय न्यायव्यवस्था (भारतीय न्यायव्यवस्था) (समान कायदा) वर आधारित सामान्य कायदा प्रणाली. ही व्यवस्था ब्रिटीशांनी वसाहतीच्या काळात निर्माण केली होती. ही व्यवस्था 'कॉमन लॉ सिस्टीम' म्हणून ओळखली जाते ज्यात न्यायाधीश त्यांचे निर्णय, आदेश आणि निर्णय घेऊन कायदा विकसित करतात.
🅾१ August ऑगस्ट 1949 रोजी स्वतंत्र झाल्यानंतर भारतीय संविधान २ Constitution जानेवारी, १९५० रोजी अस्तित्वात आले. या राज्यघटनेद्वारे ब्रिटीश न्याय समितीच्या जागी नवीन न्यायिक रचना तयार केली गेली.
🅾 यानुसार भारतात अनेक स्तर व विविध प्रकारची न्यायालये आहेत. भारतीय सर्वोच्च न्यायालय ही नवी दिल्लीमधील सर्वोच्च न्यायालय आहे, ज्यांचे मुख्य न्यायाधीश म्हणून भारतीय राष्ट्रपती नियुक्त करतात . खाली विविध राज्यांमध्ये उच्चन्यायालये आहेत . हायकोर्टाच्या खाली जिल्हा न्यायालये आणि 'निम्न न्यायालये' म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या अधीनस्थ न्यायालये आहेत.
🅾भारतातील चार महानगरांमध्ये स्वतंत्र सर्वोच्च न्यायालयाचा विचार केला जात आहे कारण दिल्ली देशाच्या अनेक भौगोलिक भागांपासून खूप दूर आहे आणि सर्वोच्च न्यायालयाचे काम अधिक आहे.
🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋
💠💠न्यायालयांचे पृथक्करण.💠💠
🅾उच्च आणि निम्न न्यायालये, न्यायालयीन नोंदी आणि रेकॉर्ड कोर्ट, प्रॅक्टिकल, महसूल व दंड न्यायालय, प्रथम न्यायालय आणि अपील आणि लष्करी व इतर न्यायालयांचे न्यायालय नसलेल्या न्यायालयांना त्यांच्या भिन्नतेनुसार न्यायालये वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये विभागली जाऊ शकतात.
🅾सर्वोच्च न्यायालय हे देशातील सर्वोच्च नोंदी असलेले न्यायालय आहे. प्रत्येक राज्यात रेकॉर्ड कोर्ट आहे. राज्यातील सर्व न्यायालये त्याच्या अधीन आहेत. महसूल परिषद (महसूल मंडळ) महसूल संबंधित प्रकरणांसाठी सर्वोच्च न्यायालय आहे. उपरोक्त न्यायालये काही विशिष्ट प्रकरणांशिवाय अपीलांचा अधिकार घेतात. जिल्ह्यातील प्रधान न्यायालय जिल्हा न्यायाधीशांचे आहे .
🧩इतर अधिकारक्षेत्र खालीलप्रमाणे आहेतः
(१) दिवाणी न्यायाधीश आणि मुन्सिफ आणि अल्पसंख्याकांचे न्यायालय (छोटे कारणांचे न्यायालय ) यासारखे व्यावहारिक न्यायालये ,
(२) फौजदारी न्यायालये , जसे जिल्हा दंडाधिकारी , इतर दंडाधिकारी न्यायालये आणि सत्र न्यायालये (सत्र न्यायालये),
(3) जिल्हा न्यायदंडाधिकारी (जिल्हाधिकारी) आणि आयुक्त (आयुक्त) कोर्टासारखे महसूल न्यायालये.
🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋
💠💠भारताचे सर्वोच्च न्यायालय.💠💠
🅾भारतीय सर्वोच्च न्यायालय भारतीय संविधानाच्या भाग ५, प्रकरण ४ अनुसार, भारतीय संघराज्यातील सर्वोच्च न्यायिक संस्था आणि सर्वोच्च अपीली न्यायालय आहे.
🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋
💠💠सर्वोच्च न्यायालय.💠💠
🅾सर्वोच्च न्यायालय
सरन्यायाधीशांच्या अध्यक्षतेखाली भारतीय स्वतंत्र न्यायव्यवस्था सुप्रीम कोर्टाच्या अध्यक्षतेखाली असते .
🅾 सर्वोच्च न्यायालयाला आपली नवीन प्रकरणे आणि उच्च न्यायालयांचे विवाद दोन्ही पाहण्याचा अधिकार आहे. भारतात 25 उच्च न्यायालये आहेत ज्यांचे अधिकार आणि जबाबदार्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या तुलनेत मर्यादित आहेत. न्यायपालिका व प्रशासक यांच्यात असलेले कोणतेही मतभेद किंवा वाद राष्ट्रपती सोडवतात .
🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋
💠💠उच्च न्यायालय.💠💠
🅾 उच्च न्यायालय हे राज्याच्या न्यायालयीन प्रशासनाचे प्रमुख आहे. भारतात २१ उच्च न्यायालये आहेत, त्यापैकी तीन देशांकडे एकापेक्षा जास्त राज्यांचा अधिकार आहे.
🅾 दिल्ली हा एकमेव केंद्र शासित प्रदेश आहे ज्यात उच्च न्यायालय आहे. इतर सहा केंद्रशासित प्रदेश विविध राज्यांच्या उच्च न्यायालयांतर्गत येतात. प्रत्येक उच्च न्यायालयात मुख्य न्यायाधीश आणि अनेक न्यायाधीश असतात.
🅾राष्ट्रपतींच्या सल्ल्यानुसार भारतीय मुख्य न्यायाधीश आणि संबंधित राज्यपाल यांची नेमणूक करण्यासाठी हायकोर्टाचे मुख्य न्यायाधीशद्वारे केले जाते उच्च न्यायालयांच्या इतर न्यायाधीशांची नेमणूक करण्याची प्रक्रिया संबंधित उच्च न्यायालयाच्या मुख्य न्यायाधीशांद्वारे न्यायाधीशांच्या नियुक्तीची शिफारस केली जाते.
🅾उच्च न्यायालयांचे न्यायाधीश वयाच्या 62 व्या वर्षापर्यंत पदावर राहतात. न्यायाधीश बनण्याची पात्रता म्हणजे तो भारताचा नागरिक असावा, त्याला देशातील न्यायालयीन पदाचा दहा वर्षांचा अनुभव असावा किंवा त्याने उच्च न्यायालयात किंवा या प्रवर्गाच्या दोन न्यायालयात इतके दिवस वकील म्हणून सराव केला आहे.
🅾प्रत्येक उच्च न्यायालयाला मूलभूत हक्कांच्या संरक्षणासाठी किंवा कोणत्याही अधिकार्यासाठी किंवा शासनासाठी, त्याच्या अधिकार क्षेत्रात इतर कोणत्याही हेतूसाठी मनाई , आदेश किंवा रिट जारी करण्याचा अधिकार आहे . शब्दच कैद्याला न्यायालयासमोर प्रत्यक्ष हजर करण्याची लेखी आज्ञा च्या , वरिष्ठ न्यायालयाने कनिष्ठ न्यायालयास केलेला हुकूम , मनाई , थे warranto आणि कनिष्ठ न्यायालयातील खटल्याच्या कामासंबंधीचे कागदपत्र पुनर्विचारार्थ वरिष्ठ न्यायालयकडे पाठविण्यासंबंधीचा वरिष्ठ न्यायालयाचा आदेशम्हणून देखील असू शकते.
🅾कोणताही उच्च न्यायालय आपल्या हद्दीत घडलेल्या एखाद्या प्रकरणात किंवा घटनेत हा अधिकार वापरू शकतो, परंतु त्यामध्ये सामील व्यक्ती किंवा सरकारी अधिकारी त्या क्षेत्राच्या बाहेर असावेत. प्रत्येक उच्च न्यायालयाला आपल्या कार्यक्षेत्रातील सर्व अधीनस्थ न्यायालये अधीन करण्याचा अधिकार आहे. हे गौण न्यायालयांकडून उत्तरे पाठवू शकते आणि समान कायदा तयार करणे आणि कोर्टाच्या कार्यवाहीसाठी स्वरूप आणि खटला चालवणे आणि लेखाच्या नोंदी यासंबंधी सूचना जारी करू शकते.
🅾विविध उच्च न्यायालयांमधील न्यायाधीश आणि अतिरिक्त न्यायाधीशांची मंजूर संख्या 678 आहे परंतु 26 जून 2006 रोजी या न्यायाधीशांपैकी 587 न्यायाधीश आपापल्या पदावर कार्यरत होते.
🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋🦋