पचनसंस्था

★ पचनसंंस्थेत अन्ननलिका व पाचक  ग्रंथी यांचा समावेश असतो.

★ अन्ननलिका :- एकूण लांबी ९५० सेंमी ( ३२ फूट) 

★टप्पे :- 

१) मुखवास ( Buccal cavity)

२) ग्रासनी (Throat)

३) ग्रासिका (Oesophagus)

४) जठर ( stomach)

५) लहान आतडे (Small Intestine ) 

६) मोठे आतडे ( large Intestine )

🔸 मुखवास (Mouth ) 

● लाळ (saliva ) :- लाळ ग्रंथी 3

१) कर्णमूल ग्रंथी ( parotid gland )

२) अधोहणू ग्रंथी ( Sub- mandibular gland ) 

३) अधोजिव्हा ग्रंथी ( Sub lingual gland )

● या टप्प्यात अन्नाचे चवरण होते आणि त्यात लाळ मिसळते.

●लाळ किंचित आम्लधर्मी असते ,त्यामुळे अन्नातील जंतूंचा नास होतो.

●लाळे मध्ये टायलीन नावाचे विकर असते.हे विकर स्टार्चचे रूपांतर माल्टोज मधे करते.

🔸 गरासनी :- 

●ग्रासनी मध्ये अन्न व श्वसननलिका असते.

●श्वासनलीकेच्या तोंडावर epiglotis नावाचा पडदा असतो.हा पडदा अन्नाचा कण श्वसन्नलिकेत जाऊ देत नाही.

🔸 ग्रासिका :- 

● घश्यापासून जठरपर्यंत असते 

● तिची लांबी २५ सेमी 

●अन्न अन्ननलिकेत आल्यावर जठरात पोहचण्यासाठी सुमारे ८ सेकंद  लागतात.

●अन्ननलिकेतील स्नायू अंकूचन आणि प्रसरण होऊन अन्नाला पुढे ढकलतात.

🔸 जठर :- 

●स्थान - पोटात डावीकडे

●जठरामद्ये लक्षतावधी जाठर ग्रंथी ( grastic gland ) असतात. 

●जठरात अन्न सुमारे 5 तास थांबते.

●जठर ग्रंथीतून पुढील गोष्टी स्त्रावतात - 

१) जठर रस :-  

●यात Pepsin व  Renin ही दोन विकार असतात.

२) हायड्रोक्लिरीक ऍसिड - 

●अन्नातील जंतूंचा नाश

● पेप्सीन प्रोटीनचे रूपांतर peptonce मध्ये करते. 

● रेनिन हे विकर फक्त लहान मुलांमध्येच आढळत.हे विकर दुधातील केसीनचे रूपांतर पराकेसीन करते. 

●जठरात पचलेल्या अन्नाचे शोषण होत नाही.फक्त पाणी ,अल्कोहोल व औषध यांचे शोषण होते.

🔸 लहान आतडे :- 

●लांबी - २० - २५ फूट

● शरीरातील सर्वांत लांब अवयव

● अन्नाचे मुख्यत्वे पचन येथे होते,उरलेले अन्न ६-८ तास रहाते .

● येथील अन्नमध्ये पुढील रसायने मिसळतात.

१)लायपेज 

२) अमायलेज {ठोस अन्नतील पोषक द्रव्यांचे शोषण}

३) ट्रीप्सिन

४) पित्तरस - मेदाचे विघटन

( पित्त रस यकृतात तयार होतो)

🔸 मोठे आतडे :- 

●लांबी - १.५ मी 

● मोठ्या आतड्यात द्रव अन्नातील पोषक द्रव्ये शोषले जातात. आणि त्याचे रुपांतर ग्लुकोज मध्ये होते.

● मोठया आतड्याच्या सुरवातीला एक नळी असते. त्या नळीला Apendix असे म्हणतात. 

ही नळचा अन्नपचनातील कोणत्याही कार्यात सहभाग होत नाही.

●  अशा प्रकारे अन्नातून ग्लुकोज ही उर्जा मुक्त होते आणि अन्नातील अनावश्यक भाग सौच्यामार्फत बाहेर टाकले जाते।