संपूर्ण मराठी व्याकरण 10 प्रश्न

1) सहज एकदाच येई सांजवेळी II या काव्यातील रस ओळखा.

   1) करूण    2) श्रृंगार      3) वीर      4) शांत

उत्तर :- 2

2) खालील शब्दाचा समानार्थी शब्द कोणता ?

     वारुणी
   1) वायुरूपी    2) तट्टाणी    3) मद्य      4) तरूणी

उत्तर :- 3

3) ‘इत्थंभूत’ या शब्दाच्या उलट अर्थाचा शब्द निवडा.

   1) त्रोटक    2) सारखा    3) निराळा    4) समान

उत्तर :- 1

4) म्हणीच्या योग्य अर्थाचा पर्याय ओळखा. – ‘धर्म करता कर्म उभे राहते.’

   1) दुस-याचा अनुभव घेऊन चुका टाळाव्यात      2) आपले काम सोडून नको ती चौकशी करणे
  3) जे आपल्या येथे आहे तेच सर्व जगात असते    4) चांगले करताना नको ते निष्पन्न होणे

उत्तर :- 4

5) खालील वाक्यप्रकार ओळखा.
     ‘केवढी उंच इमारत ही ..........!’

   1) विधानार्थी    2) उद्गारार्थी    3) होकारार्थी    4) संकेतार्थी

उत्तर :- 2 

6) ‘निर्वासित’ या शब्दाचा अर्थ लिहा.

   1) परदेशात राहणारा        2) देश सोडून गेलेला
   3) घरादारासय व देशास पारखा झालेला    4) देशात राहणारा

उत्तर :- 3

7) शुध्द शब्द ओळखा.

   1) शरदचंद्र    2) शारिरीक    3) शारीरीय    4) शारदिय

उत्तर :- 3

8) ‘ई’ हा स्वर कोणत्या प्रकारचा आहे ?
   1) संयुक्त    2) –हस्व      3) दीर्घ      4) स्वरादी

उत्तर :- 3

9) ‘पुनस् + स्थापन’ हा शब्द कोणत्या संधीयुक्त शब्दाचा विग्रह आहे ?

   1) पुर्नस्थापना    2) पुन:स्थापना    3) पुनर्स्थापना    4) पुनर्रस्थापना

उत्तर :- 2

10) खालील विधाने पहा :
   अ) सामान्यनामांची अनेक वचने होत नाहीत.      ब) विशेषनामांची अनेकवचने होतात.
         पर्यायी उत्तरांतून योग्य पर्यायी उत्तर  सांगा.

   1) फक्त अ बरोबर  2) फक्त ब बरोबर    3) अ व ब बरोबर    4) अ व ब चूक

उत्तर :- 4

संपूर्ण मराठी व्याकरण 10 प्रश्न

1) नदी – या शब्दाचे वचन बदलून येणारे रूप शोधा.

   1) नद      2) नद्या      3) नदी      4) नदू

उत्तर :- 2

2) विभक्तीप्रत्यय किंवा शब्दयोगी अव्यय लागून तयार झालेले नामाच्या रूपाला ............... म्हणतात.

   1) साधित शब्द    2) संयुक्त व्यंजन    3) सामान्यरूप    4) संधी

उत्तर :- 3

3) ‘देवाने’ या शब्दात कोणत्या विभक्तीचा प्रत्यय आलेला आहे ?

   1) प्रथम    2) व्दितीया    3) तृतीया    4) चतुर्थी

उत्तर :- 3

4) खालीलपैकी कोणते वाक्य ‍विधानार्थी नव्हे ?

   1) मुलांनो, शांतता पाळा      2) मुलांनो, किती गोंधळ घालत आहात
   3) मुलांनो, गोंधळ घालू नका    4) मुलांनो थोडे गप्प बसा

उत्तर :- 2

5) केवल वाक्याचे पृथक्करण करा. – शरदाच्या चांदण्यात गुलमोहर मोहक दिसतो.

   1) शरदाच्या चांदण्यात – विधेय विस्तार, गुलमोहर – उद्देश, मोहक – विधानपुरक, दिसतो – क्रियापद
   2) शरदाच्या चांदण्यात – उद्देश्य विस्तार, गुलमोहर – विधानपूरक, मोहक – उद्देश, दिसतो -‍ कर्म विस्तार
   3) शरदाच्या चांदण्यात – कर्म विस्तार, गुलमोहर – क्रियापद, मोहक – विधानपूरक,दिसतो – क्रियापद
   4) शरदाच्या चांदण्यात – उद्देश, गुलमोहर – विधानपूरक, मोहक – क्रियापद, दिसतो – विधेय

उत्तर :- 1 

6) पुढील वाक्यातील ‘प्रयोग’ ओळखा. – ‘मांजर उंदिर पकडते.’

   1) कर्मणी    2) कर्तरी      3) भावे      4) संकर

उत्तर :- 2

7) ‘गजाननाच्या कृपेने कार्यसिध्दी होवो’ – या वाक्यातील सामासिक शब्द कोणता ?

   1) गजानन    2) कृपेने      3) कार्यसिध्दी    4) होवो

उत्तर :- 1

8) खालीलपैकी विरामचिन्हांचा योग्य वापर केलेले वाक्य ओळखा.

   1) याज्ञवल्क्य म्हणाले, “मैत्रेयी, गृहस्थाश्रमाचा त्याग करून मी आता वानप्रस्थाश्रमाची वाटचाल करणार आहे.”
   2) याज्ञवल्क्य म्हणाले : मैत्रेयी गृहस्थाश्रमाचा त्याग करून, मी आता वानप्रस्थाश्रमाची वाटचाल करणार आहे !
   3) याज्ञवलक्य म्हणाले, मैत्रेयी ! गृहस्थाश्रमाचा त्याग करून मी आता वानप्रस्थाश्रमाची वाटचाल करणार आहे ?
   4) याज्ञवल्क्य म्हणाले, “मैत्रेयी गृहस्थाश्रमाचा त्याग करून मी आता ; वानप्रस्थाश्रमाची वाटचाल करणार आहे.”

उत्तर :- 1

9) अलंकार ओळखा.

     येथे समस्त बहिरे बसतात लोक
     का भाषणे मधुर तू करिशी अनेक I
     हे मूर्ख यांस किमपीहि नसे विवेक
     रंगावरून तुजला गणतील काक II

   1) अप्रस्तुत प्रशंसा  2) उपमा      3) श्लेष      4) प्रतीप

उत्तर :- 1

10) तत्सम शब्द निवडा.

   1) धरती     2) पृथ्वी      3) जमीन      4) धरा

उत्तर :- 2

संपूर्ण मराठी व्याकरण 10 प्रश्न

1) संधी म्हणजे काय?

   1) सांधणे    2) सांगणे      3) सामावणे    4) समजावणे

उत्तर :- 1

2) खालील शब्दांपैकी ................... हे भाववाचक नाव नाही.

   1) शांत    2) नवलाई    3) समता      4) धैर्य

उत्तर :- 1

3) खाली दिलेल्या कोणत्या पर्यायी उत्तरात आत्मवाचक सर्वनाम असणारे वाक्य आहे ?

   1) धीराने उभा राहणाराच लोकोत्तर लाभाचा धनी होतो.
   2) मनुष्याचा सर्वात मोठा शत्रू तो स्वत: असतो.
   3) सावित्रीबाई सारं काम आटोपलं होतं.
   4) त्यांनी माझ्याकडून काम करवून घेतलं.

उत्तर :- 2

4) कोणतेही विशेषनाम .................. असते.

   1) अनेकवचनी    2) वचनहीन    3) एकवचनी    4) सामान्यज्ञान

उत्तर :- 3

5) खालील क्रियापदांपैकी साधित क्रियापद ओळखा.

   1) करवते    2) गडगडते    3) गेला      4) पाणावले

उत्तर :- 4 

6) क्रियाविशेषण अव्यय व त्याचे प्रकार यांच्या जोडया लावा.

   अ) कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय    I) पलीकडे
   ब) स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय    II) मोजके
   क) रीतीवाचक क्रियाविशेषण अव्यय    III) क्षणोक्षणी
   ड) परिणामवाचक क्रियाविशेषण अव्यय    IV) सावकाश

    अ  ब  क  ड

         1)  II  IV  I  III
         2)  III  I  IV  II
         3)  II  IV  III  I
         4)  I  III  II  IV

उत्तर :- 2

7) खालीलपैकी संबंधवाचक शब्दयोगी अव्यय कोणते ?

   1) विषयी    2) योगे      3) संगे      4) साठी

उत्तर :- 1

8) ‘पळाला म्हणून तो बचावला’ या वाक्यातील ‘म्हणून’ हे कोणते अव्यय आहे ?

   1) स्वरूपदर्शक उभयान्वयी अव्यय      2) परिणामबोधक उभयान्वयी अव्यय
   3) न्यूनत्वबोधक उभयान्वयी अव्यय    4) संकेतदर्शक उभयान्वयी अव्यय

उत्तर :- 2

9) वावा ! या अव्ययातून खालीलपैकी कोणता भाव व्यक्त होतो.

   1) हर्षदर्शक    2) प्रशंसादर्शक    3) विरोधदर्शक    4) यापैकी नाही

उत्तर :- 1

10) अपूर्ण वर्तमानकाळातील वाक्य ओळखा.

   1) मुले खेळत आहेत    2) मुले खेळली आहेत
   3) मुले खेळत असतात    4) मुले खेळत होती

उत्तर :- 1

संपूर्ण मराठी व्याकरण 10 प्रश्न

1) ‘सावळाच रंग तुझा पावसाळी नभापरी’ – अलंकार ओळखा.

   1) उत्प्रेक्षा    2) उपमा      3) रूपक      4) यमक

उत्तर :- 2

2) खालीलपैकी कोणता शब्द पोर्तुगीज भाषेतून मराठीत रूढ झाला आहे ?

   1) पेशवा    2) पाव      3) पावडर    4) पाकीट

उत्तर :- 2

3) रस व त्याचे स्थायीभाव यांच्या जोडया लावा.

   अ) शांत    i) जुगुप्सा
   ब) अद्भुत    ii) उत्साह
   क) वीर    iii) शम
   ड) बीभत्स    iv) विस्मय

  अ  ब  क  ड
         1)  i  iii  iv  ii
         2)  iii  iv  ii  i
         3)  i  ii  iii  iv
         4)  iv  i  ii  iii

उत्तर :- 2

4) वेगळा शब्द ओळखा.

   1) ग्रंथ      2) पोथी      3) पुस्तक    4) पिशवी

उत्तर :- 4

5) ‘मोहन नीताला तिच्या परीक्ष बोलला होता’ या वाक्यातील ‘परीक्ष’ शब्दाच्या विरुध्द असणारा शब्द निवडा.

   1) उपकार    2) अपरोक्ष    3) परिधान    4) उपेक्षित

उत्तर :- 2  

6) घटना प्रसंगासाठी साजेशी म्हण शोधा.
     ‘एखादी गोष्ट खूप वेळा चर्चिली गेली की तिचे महत्त्व कमी होते.’

   1) फार झाले हसू आले    2) नव्याचे नऊ दिवस
   3) नवी विटी नवे राज्य    4) नाव मोठे लक्षण खोटे

उत्तर :- 1

7) ‘खांदेपालट करणे’ हा वाक्यप्रयोग पुढीलपैकी कशाशी संबंधित आहे ?

   1) अन्त्ययात्रा    2) डाव      3) घटका      4) दंड

उत्तर :- 1

8) ‘सहा महिन्यांतून एकदा प्रसिध्द होणारे’ या शब्दसमूहासाठी पुढीलपैकी कोणता शब्द आहे ते ओळखा.

   1) मासिक    2) दैनिक      3) सामासिक    4) षण्मासिक

उत्तर :- 4

9) पुढील पर्यायांपैकी कोणता शब्द शुध्द लेखनाच्या दृष्टीने योग्य आहे ते ओळखा.

   1) षष्ठयब्दिपूर्ती    2) षष्टयब्दिपूर्ति    3) षष्टयब्दीपूर्ती    4) षष्टयब्दिपुर्ति

उत्तर :- 1

10) मूर्धन्य वर्णाचा गट ओळखा.

   1) त्, थ्, द्, ध्, न् 2) ट्, ठ्, ड्, ढ्, ण्
   3) प्, फ्, ब्, भ्, म्  4) च्, छ्, ज्, झ्, म्

उत्तर :- 2

संपूर्ण मराठी व्याकरण 10 प्रश्न

1) ‘सुरेखा चित्र काढत असे’ – काळ ओळखा.

   1) साधा भूतकाळ    2) रीती भूतकाळ    3) अपूर्ण भूतकाळ    4) पूर्ण भूतकाळ

उत्तर :- 2

2) ‘सुतार’ या शब्दाचे स्त्रीलिंगी रूप ओळखा.

   1) भ्रतार      2) सुतारीण    3) लोहार    4) होलार

उत्तर :- 2

3) सोने – या शब्दाचे वचन बदलून येणारे रूप शोधा.

   1) सोन्य      2) सोनं      3) सोने      4) सोनी

उत्तर :- 3

4) पुढील विधाने वाचा.

   अ) ईकारान्त पुल्लिंगी नामांचे सामान्यरूप याकारान्त होते.
   ब) ऊ – कारान्त पुल्लिंगी नामांचे सामान्यरूप वाकारान्त होते.
   क) ओकारान्त पुल्लिंगी नामाचे सामान्यरूप ओकारान्तच राहते.

   1) अ व ब बरोबर    2) ब व क बरोबर    3) अ बरोबर    4) सर्व बरोबर

उत्तर :- 4

5) कोणताही प्रत्यय न लागलेल्या पदाची विभक्ती कोणती मानतात ?

   1) षष्ठी        2) संबोधन    3) प्रथमा      4) तृतीया

उत्तर :- 3   

6) ‘तु फार चतुर आहेस’ ही वाक्यरचना कोणत्या प्रकारची आहे ?

   1) आज्ञार्थी    2) उद्गारार्थी    3) विधानार्थी    4) प्रश्नार्थी

उत्तर :- 3

7) ‘विजयनगरच्या साम्राज्याचा जेथे अंत झाला.’ या वाक्यातील ‘अंत’ या शब्दाला वाक्य पृथक्करणात .............. म्हणतात.

   1) उद्देश्य    2) उद्देश्य विस्तार    3) क्रियापद    4) विधानपूरक

उत्तर :- 1

8) रिकाम्या जागी योग्य पर्याय भरा : भावे प्रयोगात क्रियापद नेहमी ............. असते.

   1) नपुंसकलिंगी    2) पुल्लिंगी    3) स्त्रीलिंगी    4) अनेकलिंगी

उत्तर :- 1

9) अव्ययीभाव समासात

   1) पहिले पद महत्त्वाचे असते    2) दुसरे पद महत्त्वाचे असते
   3) दोन्ही पदे महत्त्वाची असतात    4) दोन्ही पदांनी सूचित केलेले वेगळेच पद महत्त्वाचे असते

उत्तर :- 1

10) वाक्‍यातून जिज्ञासा, कुतूहल, जाणून घेणे असा अर्थ विचारला जात असेल तर .............. हे विरामचिन्ह वापरतात.

   1) पूर्णविराम    2) प्रश्नचिन्ह    3) उद्गारचिन्ह    4) विचारचिन्हविराम

उत्तर :- 2

बुद्धिमत्ता चाचणी शेकडेवारी

1) कोणत्याही संख्येचे दिलेले टक्के काढताना प्रथम 1% (टक्का) अथवा 10% काढा. त्यानंतर पट पद्धतीने दिलेले टक्के तोंडी काढता येतात.

· उदा. 500 चे 10% = 50 (10 टक्के काढताना एक शून्य कमी करा.)

· 125 चे 10% = 12.5 अथवा एकक स्थानी शून्य नसल्यास एका स्थळानंतर डावीकडे दशांश चिन्ह धा.

· 500 चे 30% = 150

· 500 चे 10% = 50

· 30% = 10%×3

· = 50×3 = 150

· 500 चे 8% = 40 (संख्येच्या 1%काढताना शेवटचे दोन शून्य कमी करा अथवा शून्य नसल्यास डावीकडे दोन दशांश स्थळांवर दशांश चिन्ह धा.)

· 500 ची 1% = 5

· :: 500 चे 8% = 40

2) दिलेल्या संख्येचे 12.5% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 1/8 ने गुणा.

· उदा. 368 चे 12.5% = ?

· 368×12.5/100

· = 368×1/8= 46

3) दिलेल्या संख्येचे 20% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 1/5 (0.2) ने गुणा.

· उदा. 465 चे 20% = 93

· 465×20/100

· = 465×1/5 ने गुणा = 93

4) दिलेल्या संख्येचे 25% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला ¼ (0.25) ने गुणा.

· उदा. 232 चे 25% = 58

· 232×25/100

· = 232×1/4= 58

5) दिलेल्या संख्येचे 37 1/2% (37.5) काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 3/8 ने गुणा.

· उदा. 672 चे 37.5% = 252

· 672×37.5/100

· = 672×3/8

· = 252

6) दिलेल्या संख्येचे 50% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला ½ (0.5) ने गुणा.

· उदा. 70 चे 50% = 35

· 70×50/100

· = 70×1/2

· = 35

7) दिलेल्या संख्येचे 62 ½% (62.5) काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 5/8 ने गुणा.

· उदा. 400 चे 62.5% = 250

· 400×62.5/100

· = 400×5/8

· = 250

8) दिलेल्या संख्येचे 75% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला ¾ ने गुणा.

· उदा. 188 चे 75% = 141

· 188×3/4

· = 141

9) दिलेल्या संख्येचे 87 ½% (87.5) काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 7/8 ने गुणा.

· उदा. 888 चे 87.5% = 777

· 888 × 87.5/100

· = 888×7/8

· = 777

10) दिलेल्या संख्येचे त्या संख्येएवढेच टक्के काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येचा वर्ग काढून डावीकडे दोन दशांश स्थळानंतर दशांश चिन्ह धा.

· उदा. 25 चे 25% = 6.25

· 25 × 25/100

· = 625/100

· = 6.25

नमूना पहिला –

उदा.

2400 पैकी 144= किती टक्के?

1. 8%

2. 6%

3. 5%

4. 4%

उत्तर : 6%

स्पष्टीकरण :-

टक्के (%) = 144×100/2400=144/24 = 6%

नमूना दूसरा –

उदा.

X चे 7% = 126; तर X=?

1. 1600

2. 1800

3. 1500

4. 1400

उत्तर : 1800

स्पष्टीकरण :-

X × 7/100=126

:: X=126×100/7=18×100 = 1800

नमूना तिसरा –

उदा.

1500 चे 40% = X चे 8%; :: X=?

1. 6000

2. 9000

3. 7500

4. 8500

उत्तर : 7500

स्पष्टीकरण :-

1500×40/100=X×8/100

:: 1500×40=X=8

:: X=1500×40/8=1500×5=7500 किंवा

तोंडी काढताना 8 ची 5 पट = 40, यानुसार 1500 ची 5 पट = 7500

नमूना चौथा –

उदा.

1200 चे 8% = 400 चे किती टक्के?

1. 16%

2. 24%

3. 20%

4. 18%

उत्तर : 24%

स्पष्टीकरण :-

:: X=1200×8/100=400×X/100
:: 1200×8=400×X

:: X=1200×8/400=3×8=24%
किंवा

तोंडी काढताना 400 ची 3 पट = 1200 आणि 8 ची 3 पट = 24%

नमूना पाचवा –

उदा.

A ला B पेक्षा 10% गुण जास्त मुळाले, तर B ला A पेक्षा किती टक्के गुण कमी मिळाले ?

1. 10%

2. 9%

3. 9 1/11%

4. 11 1/11%

उत्तर : 9 1/11%

सूत्र :

B ला A पेक्षा टक्के कमी गुण = 100×टक्के/100+टक्के = 100×10/100+10= 1000/110 = 9 1/11%

नमूना सातवा –

उदा.

एका परिक्षेत 30% विधार्थी गणितात नापास झाले. 20% विधार्थी इंग्रजीत नापास झाले व 10% विधार्थी दोन्ही विषयांत नापास झाले, तर दोन विषयांच्या घेतलेल्या या परिक्षेत किती टक्के विधार्थी उत्तीर्ण झाले?

1. 40%

2. 30%

3. 70%

4. 60%

उत्तर : 60%

क्लृप्ती :-

परिक्षेत नापास झालेल्यांची टक्केवारी = (गणितात नापास) + (इंग्रजीत नापास) - (दोन्हीविषयांत नापास)

केवळ गणितात नापास विधार्थी %=30-10=20% 30% + 20% - 10 = 40%

इंग्रजीत नापास विधार्थी %=20-10=10%

दोन्ही विषयात मिळून नापास %=10% गणित नापास → (30%)

:: परिक्षेत नापास विधार्थ्यांची टक्केवारी = 40% इंग्रजी नापास → (10%)

:: उत्तीर्ण विधार्थ्यांची टक्केवारी = 60% दोन्ही विषयात नापास → (20%)

नमूना आठवा –

उदा.

150 चा शेकडा 60 काढून येणार्‍या संख्येचा पुन्हा शेकडा 60 काढला; तर मुळची संख्या कितीने कमी झाली?

1. 96

2. 54

3. 90

4. 30

उत्तर : 96

स्पष्टीकरण :

150 चे 60% = 90 90 चे 60% = 54

:: 150-54 = 96

नमूना नववा –

उदा.

एका परिक्षेत 70% विधार्थी इंग्रजीत उत्तीर्ण झाले, 65% विधार्थी गणितात उत्तीर्ण झाले, 25% विधार्थी दोन्ही विषयांत अनुत्तीर्ण झाले. जर 3000 विधार्थी दोन्ही विषयात उत्तीर्ण झाले असतील, तर त्या परीक्षेस एकूण किती विधार्थी बसले होते?

1. 7500

2. 5000

3. 6000

4. 8000

उत्तर : 5000

स्पष्टीकरण :-

इंग्रजी गणित दोन्ही विषयांत अनुत्तीर्ण परिक्षेत एकूण अनुत्तीर्ण विधार्थी %=

उत्तीर्ण 70% 65% 25% 30+35-25 = 40%

अनुउत्तीर्ण 30% 35%

:: परिक्षेत एकूण अनुउत्तीर्ण विधार्थी = 40%

:: उत्तीर्ण विधार्थी = 100-40 = 60%

:: 60% विधार्थी = 3000

:: एकूण विधार्थी = 3000×100/60 = 5000

बुद्धिमत्ता चाचणी विभाजतेच्या कसोट्या

2 ची कसोटी :
– ज्या संख्येच्या एकक स्थानी 2, 4, 6, 8 अशा संख्या असतात.
– उदा. 42, 52 68, 86, 258, 1008 इ.

3 ची कसोटी : 
– ज्या संख्येच्या अंकांच्या बेरजेला तीनने भाग जातो, त्या संख्येला तीनने भाग जातो.
– उदा. 57260322, 5+7+2+6+0+3+2+2=27
– संख्येची बेरीज 27 आणि तिला तीनने भाग जातो म्हणून त्या संख्येला तीनने भाग जातो.

4 ची कसोटी : 
– ज्या संख्येच्या शेवटच्या दोन अंकांना चार ने भाग जातो. त्या संख्येला चारने भाग जातो.
– उदा. 3568912
– शेवटचे दोन अंक 12 आणि त्याला चारने भाग जातो म्हणून त्या संख्येला चारने भाग जातो.

5 ची कसोटी : 
– ज्या संख्येच्या एकक स्थानी 0 किवा 5 असेल, त्या संख्येला पाचने भाग जातो.
– उदा. 3725480, 58395, 5327255 इ.

6 ची कसोटी :
ज्या संखेळा 2 आणि 3 ने भाग जातो त्या संख्येला 6 ने पण भाग जातो.

9 ची कसोटी : 
– ज्या संख्येच्या अंकांच्या बेरजेला नऊने भाग जातो, त्या संख्येला नऊने भाग जातो.
– उदा. 57260322, 5+7+2+6+0+3+2+2=27
– संख्येची बेरीज 27 आणि तिला नऊने भाग जातो म्हणून त्या संख्येला नऊने भाग जातो.

10 ची कसोटी : 
– ज्या संख्येच्या एकक स्थानी 0 असतो त्या संख्येला 10 ने भाग जातो.
– उदा. 100, 60, 5640, 57480, 354748, 3450 इ.

11 ची कसोटी : 
– ज्या संख्येतील फरक 0 किवा ती संख्या 11 च्या पटीतील असेल तर त्या संख्येस 11 ने भाग जातो.
– उदा. 956241 1+2+5=8 & 9+6+4=19 दोघातील फरक 11 म्हणून या संख्येला 11 ने भाग जातो.
– 72984 4+9+7=20 & 8+2=10 दोघांतील फरक -10 म्हणून या संख्येला 11 ने भाग जात नाही.
– 5984 4+9=13 & 5+8=13 दोघांतील फरक 0 म्हणून या संख्येला 11 ने भाग जातो.

12 ची कसोटी : 
– ज्या संख्येला 3 ने आणि 4 ने भाग जातो म्हणून त्या संख्येला 12 ने पूर्ण भाग जातो.

15 ची कसोतो : 
– ज्या संख्येला 5 आणि 3 ने भाग जातो म्हणून त्या संख्येला 15 ने पूर्ण भाग जातो.

16 ची कसोटी : 
– ज्या संखेच्या शेवटच्या चार अंकांना 16 ने भाग गेल्यास त्या संख्येला पण 16 ने भाग जातो.

18 ची कसोटी : 
– ज्या संख्येला 2 आणि 9 ने भाग जातो त्या संख्येला 18 ने भाग जातो.

उदाहरणे :
1) 2 ने नि:शेष भाग जाणारी खालीलपैकी संख्या कोणती? 
1. 3721
2. 47953 
3. 72142
4. 68325
उत्तर : 72142
नियम: संख्येतील एकक स्थानचा अंक सम असल्यास 2 ने नि:शेष भाग जातो.

2) 3 ने नि:शेष भाग जाणारी खालीलपैकी संख्या कोणती?
1. 37241
2. 571922
3. 7843
4. 64236
उत्तर : 64236
नियम: 
संख्येतील अंकांच्या बेरजेस 3 ने पूर्ण भाग गेल्यास
6+4+2+3+6=21÷3 = 7

3) 5 ने नि:शेष भाग जाणारी खालीलपैकी संख्या कोणती?
1. 56824
2. 9876
3. 7214
4. 7485
उत्तर : 7485
नियम: संख्येच्या एककस्थानी 0 किंवा 5 असल्यास 5 ने नि:शेष भाग जातो.

4) 6 ने नि:शेष भाग जाणारी खालीलपैकी संख्या कोणती?
1. 3472
2. 5634
3. 9724
4. 6524
उत्तर : 5634

5) 9 ने नि:शेष भाग जाणारी खालील पैकी संख्या कोणती?
1. 12643 
2. 85521
3. 75636
4. 54829
उत्तर : 75636

 (ब) संख्यांचे विभाजक

नमूना पहिला –
1) 60 या संख्येच्या एकूण विभाजकांची संख्या किती?
1. 10
2. 12
3. 14
4. 8
उत्तर : 12
स्पष्टीकरण :-
कोणत्याही सम संख्येचे विभाजक 1,2 व ती संख्या असतेच.
60×1, 30×2, 20×3, 15×4, 12×5, 10×6 
:: 6×2 = 12

नमूना दूसरा –
1) 36 ही संख्या दोन पूर्ण संख्यांचा गुणाकाराच्या रूपात जास्तीत जास्त किती प्रकारे (वेळा) लिहिता येईल?1. 4
2. 6
3. 5
4. 8
उत्तर : 5
स्पष्टीकरण : 
1×36, 2×18, 3×12, 4×9, 6×6 म्हणजेच एकूण 5 वेळा लिहिता येईल.

संगणक प्रश्नसंच

● वेबसाईट वरील वेब पेजचा पत्यास काय म्हणतात?

अ. URL
ब. HTTP
क. Browser
ड. Email

उत्तर - अ.URL

● इंटरनेट मध्ये जोडलेल्या संगणकाच्या ॲड्रेसला काय म्हणतात?

अ. Email
ब. Browser
क. WWW
ड. इंटरनेट प्रोटोकॉल

उत्तर - ड. इंटरनेट प्रोटोकॉल

● FTP चे विस्तारीत रूप काय आहे?

अ. File Transfer Procedure
ब. File Transport Protocol
क. File Transfer Protocol
ड. Fully Transfer Protocol

उत्तर - क. File Transfer Protocol

● खालील पैकी कोणत्या टेक्नोलॉजीचा 4G मध्ये समावेश होतो?

अ. जीएसएम
ब. युएलबी
क. सीडीएमए
ड. जीपीएस

उत्तर - ब. युएलबी

● सायबर स्पेस ही प्रथम संकल्पना कोणी मांडली?

अ. विल्यम वर्डसवर्थ
ब. विल्यम जॉर्डन
क. विल्यम गिब्सन
ड. विल्यम स्मिथ

उत्तर - क. विल्यम गिब्सन

● खालील पैकी कोणता आऊटपुट डिव्हाइस आहे?

अ. की बोर्ड
ब. जॉयस्टीक
क. माऊस
ड. मॉनिटर

उत्तर - ड. मॉनिटर

● कोणत्या कंपनीने पहिले व्यावसायिक संगणक तयार केले?

अ. रेमिग्टंन रॅड
ब. IBM
क. पास्कल
ड. मायक्रोसॉफ्ट

उत्तर - अ. रेमिग्टंन रॅड

● _ चा वापर हे तिसर्या पिढीतील संगणकाचे वैशिष्ट्य होते.

अ. व्हक्युम ट्यूब
ब. इंटिग्रेटेड सर्किट
क. चीप
ड. आर्टीफीशल इंटलिजन्ट

उत्तर - ब. इंटिग्रेटेड सर्किट

● ____ हे माहिती संप्रेषण तंत्रज्ञानाचे साधन आहे.

अ. दुरदर्शन
ब. टेलिफोन
क. उपग्रह
ड. वरील सर्व

उत्तर - ड. वरील सर्व

● जगभरात पसरलेल्या व एकमेकांना जोडलेल्या संगणकाच्या जाळ्याला काय म्हणतात?

अ. इंटरनेट
ब. ईमेल
क. टेलिफोन
ड. ईकॉमर्स

उत्तर - अ. इंटरनेट

20 महत्त्वाचे सराव प्रश्न उत्तरे

1. ‘विराजमान झालेला’ या शाब्दसमुहाबद्दल योग्य असणारा शब्द कोणता?

 अतिथी

 अग्रज

 अधिष्ठित

 विद्यमान

उत्तर : विद्यमान

 2. ‘कोल्हेकुई’ या अलंकारिक शब्दाचा अचूक अर्थ कोणता?

 निष्फळ बडबड

 निरर्थक गोष्ट

 क्षुद्र लोकांची ओरड

 अर्थहीन पाठांतर

उत्तर :क्षुद्र लोकांची ओरड

 3. वाढत्या महागाईमुळे सामान्य माणसाची —– हे वाक्य पूर्ण करण्यात कोणता वाक्यप्रचार योग्य ठरेल?

 पित्तखवळणे

 कंबर खचणे

 कंबर बांधणे

 धकडी भरणे

उत्तर :कंबर खचणे

 4. ‘सप्तपदी’ या सामासिक शब्दाचा समास ओळखा?

 व्दंव्द

 उपपदतत्पुरुष

 बहूव्रीही

 व्दिगू

उत्तर :व्दिगू

 5. खालीलपैकी कोणता शब्द पोर्तुगीज भाषेतून मराठीत रूढ झाला आहे?

 अत्तर

 पेशवा

 तंबाखू

 दादर

उत्तर :तंबाखू

 6. ‘आभाळगत माया तुझी आम्हावरी राहू दे’ या वाक्यातील उपमान कोणते?

 माया

 तुझी

 आम्हावारी

 आभाळागत

उत्तर :आभाळागत

 7. ‘तो काम न करता नुसता फिरत असतो’. या वाक्याचा काळ ओळखा?

 रिती वर्तमानकाळ

 साधावर्तमानकाळ

 अपूर्ण वर्तमानकाळ

 रिती भूतकाळ

उत्तर :रिती वर्तमानकाळ

 8. ‘जाऊ’ या शब्दाचे अनेकवचनी रुपे कोणते?

 जाऊ

 जाववा

 ज्यावा

 जावा

उत्तर :जावा

 9. ‘दृष्टी आड सृष्टी’ या म्हणीचा अर्थ कोणता?

 दृष्टीत दोष असणे

 दृष्टीशिवाय दिसत नाही

 आंधळ्याला सृष्टी दिसत नाही

 आपल्या मागे काय चालले त्याकडे दुर्लक्ष करावे.

उत्तर :आपल्या मागे काय चालले त्याकडे दुर्लक्ष करावे.

 10. ‘केसरी’ या वृत्तपत्राचे संस्थापक कोण होते?

 लाला लजपतराय

 सुभाषचंद्र बोस

 बाळ गंगाधर टिळक

 रामनाथ गोयंका

उत्तर :बाळ गंगाधर टिळक

 11. महात्मा गांधीजीचा जन्म कोठे झाला?

 पोरबंदर

 राजकोट

 साबरमती

 सेवाग्राम

उत्तर :पोरबंदर

 12. महाराष्ट्रात गोदावरी नदीचे उगमस्थान कोठे आहे?

 शिर्डी

 त्र्यंबकेश्वर

 नांदेड

 पैठण

उत्तर :त्र्यंबकेश्वर

 13. इंडिया गेट हे कोणत्या ठिकाणी आहे?

 दिल्ली

 मुंबई

 आग्रा

 चेन्नई

उत्तर :दिल्ली

 14. गोंदिया जिल्ह्यातील गाढवी नदीवरती कोणता तलाव बांधलेला आहे?

 इटीयाडोह

 नवेगाव

 कुर्‍हाडा

 सिवनी

उत्तर :इटीयाडोह

 15. गोंदिया जिल्हयातील नवेगावबांध राष्ट्रीय उद्यान पर्यटन स्थळ कोणत्या तालुक्यात आहे?

 तिरोडा

 मोरगाव अर्जुनी

 सालेकसा

 देवरी

उत्तर :मोरगाव अर्जुनी

 16. तंबाखूचे सर्वाधिक उत्पादन खालीलपैकी कोणत्या राज्यात होते?

 उत्तरप्रदेश

 आंध्रप्रदेश

 महाराष्ट्र

 केरळ

उत्तर :आंध्रप्रदेश

 17. संसदेचे वरिष्ठ सभागृह कोणते ते निवडा.

 लोकसभा

 राज्यसभा

 विधानसभा

 विधान परिषद

उत्तर :राज्यसभा

 18. गोंदिया ते कोल्हापूर महाराष्ट्र एक्सप्रेस रेल्वे केव्हा सुरू झाली?

 25 सप्टेंबर 1996

 26 सप्टेंबर 1996

 25 ऑक्टोबर 1996

 25 सप्टेंबर 1995

उत्तर :25 सप्टेंबर 1996

 19. आयएसआय ही कोणत्या देशाची गुप्तचर संस्था आहे?

 बांग्लादेश

 इराण

 अफगाणिस्तान

 पाकिस्तान

उत्तर :पाकिस्तान

 20. सागरतळावर होणार्‍या भूकंपामुळे पाण्याला हादरे बसून पाण्यावर लाटा निर्माण होतात त्यास काय म्हणतात?

 भूकंप

 त्सुनामी

 जलतरंग

 लाटा

उत्तर :त्सुनामी

----------------------------------------