● N H 7 --- वाराणसी, नागपूर, हैद्राबाद, बंगलोर, कन्याकुमारी.
● N H 6 --- हाजीरा, नागपूर, रायपूर, कोलकाता.
● N H 5 ---बहरगोरा, भुवनेश्वर, विजयवाडा, चेन्नई.
● N H 15--पठाणकोट, अमृतसर, बिकानेर, कंडला.
● N H 2---- दिल्ली, आग्रा, कानपुर, बरही, कोलकत्ता.
● N H 8----दिल्ली, जयपूर, अहमदाबाद, मुंबई.
● N H 17--पनवेल, मंगलोर, कोझिकोड, एटापल्ली.
● N H 4 ---ठाणे, पुणे, बंगलोर, चेन्नई.
● N H 3 ---आग्रा, इंदोर, नाशिक, मुंबई.
● N H 31--बरही, पुणे, सिलिगुरी, अमिनगाव
1) तंबाखू बियाण्याच्या उगवणीकरिता सर्वात अनुकूल तापमान ................... होय.
1) 20ºC 2) 28ºC 3) 32ºC 4) 25ºC
उत्तर :- 2
2) शाश्वत शेतीची मुख्य उद्दिष्टे पुढीलप्रमाणे आहेत :
अ) पर्यावरण संतुलन राखणे. ब) सामाजिक – आर्थिक समता साध्य करणे.
क) आर्थिक लाभ मिळवणे.
1) अ व क बरोबर 2) ब व क बरोबर 3) अ व ब बरोबर 4) सर्व बरोबर
उत्तर :- 4
3) सपासप कापणे व जाळणे हे शेतीचे वैशिष्टय खालीलपैकी कोणत्या हवामान विभागात आढळते ?
1) विषुववृत्तीय पर्जन्य अरण्यांचा प्रदेश 2) भूमध्य हवामानाचा प्रदेश
3) मोसमी हवामानाचा प्रदेश 4) सूचिपर्णी वृक्षांच्या अरण्यांचा प्रदेश
उत्तर :- 1
4) पृथ्वी व सूर्य यांच्यातील सरासरी अंतरावरील सूर्याचे पृथ्वीवरील प्रचरण सुमारे .................... असते.
1) 470 W/m² 2) 770 W/m² 3) 1170 W/m² 4) 1370 W/m²
उत्तर :- 4
5) एखाद्या अक्षवृत्तावर एखाद्या ठिकाणी पोहोचणारी सौरशक्ती वर्षात निरनिराळी असते कारण :
1) ऋतूपरत्वे सूर्यकिरणांनी पृथ्वीच्या पृष्ठभागाशी केलेला कोन बदलतो.
2) दिवासाची लांबी बदलते.
3) सूर्यापासूनचे अंतर बदलते.
4) वरील सर्व
उत्तर :- 4
1) ‘ती गुलाबी उषा म्हणजे परमेश्वराचे प्रेम जणू’ हे उदाहरण कोणत्या अलंकाराचे आहे ?
1) उपमा 2) उत्प्रेक्षा 3) रूपक 4) अपन्हुती
उत्तर :- 2
2) अभ्यस्त शब्द ओळखा.
1) तुरट 2) आंबट चिंबट 3) खारट 4) कडवट
उत्तर :- 2
3) स्वातंत्र्य युध्दाच्याकाळात देशभक्तांनी भोगलेल्या तुरुंगवास म्हणजे राष्ट्रहितासाठी दिलेली अग्निपरीक्षाच होती. या विधानातील
अग्निपरीक्षा या शब्दातून कोणता अर्थ व्यक्त होतो ?
1) लक्ष्यार्थ 2) वाच्यार्थ 3) वाक्यार्थ 4) शब्दार्थ
उत्तर :- 1
4) पुढीलपैकी न जुळणारा शब्द ओळखा.
1) दैत्य 2) दानव 3) राक्षस 4) देव
उत्तर :- 4
5) ‘दुष्काळ’ या शब्दाचा विरुध्दार्थी शब्द कोणता ?
1) नापीक 2) सुकाळ 3) अवर्षण 4) कोरडा
उत्तर :- 2
6) या टोपीखाली दडलंय काय?
1) उभयान्वयी अव्यय 2) शब्दयोगी अव्यय
3) क्रियाविशेषण अव्यय 4) केवलप्रयोगी अव्यय
उत्तर :- 2
7) ‘मरावे परी किर्तीरुपे उरावे !’ या वाक्यातील ‘परी’ या शब्दाने कोणते उभयान्वयी अव्यय सुचित होते.
1) परिणामबोधक उभयान्वयी अव्यय 2) न्युनत्वबोधक उभयान्वयी अव्यय
3) स्वरूपबोधक उभयान्वयी अव्यय 4) उद्देशबोधक उभयान्वयी अव्यय
उत्तर :- 2
8) केवलप्रयोगी अव्ययांचे एकूण प्रकार किती ?
1) सात 2) आठ
3) नऊ 4) दहा
उत्तर :- 3
9) खालील वाक्यातील काळ ओळखा.
‘मधू लाडू खात जाईल’
1) साधा भविष्यकाळ 2) अपूर्ण भविष्यकाळ
3) पूर्ण भविष्यकाळ 4) रीती भविष्यकाळ
उत्तर :- 4
10) पुढील शब्दाचे लिंग ओळखा. – विदुषी
1) पुल्लिंगी 2) नपुंसकलिंगी
3) स्त्रीलिंगी 4) यापैकी नाही
उत्तर :- 3
✍देशातल्या अर्थव्यवस्थेला प्रोत्साहन देण्यासाठी केंद्र सरकार मोठ्या प्रमाणावर प्रयत्न करत आहे.
✍या प्रयत्नाचा भाग म्हणूनच केंद्रीय अर्थ मंत्रालयाने कॉर्पोरेट कर कमी करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
✍कोणत्याही प्रकारची सवलत न घेणाऱ्या कंपन्यांच्या करामध्ये कपात करून दर 22 टक्के करण्यात आले आहेत.
✍उत्पादन आणि गुंतवणूक वाढवण्यासाठी प्राप्तिकर कायद्यात केलेल्या बदलांची अंमलबजावणी या आर्थिक वर्षापासून करण्यात येणार असून, कोणतीही सवलत न घेणाऱ्या भारतीय कंपन्यांना 22 टक्के कर द्यावा लागणार आणि अधिभार आणि सेस मिळून एकूण 25.17 टक्के कर द्यावा लागणार.
✍मात्र याचा लाभ लगेच मिळणार नाही. घरगुती सामानापासून इलेक्ट्रॉनिक्सपर्यंत अनेक वस्तूंचे दर या करकपातीमुळे कमी होतील, मात्र त्याची अंमलबजावणी तातडीने होणार नाही.
✍करकपातीमुळे कंपन्यांच्या हाती जो पैसा वाचणार, त्याचा उपयोग कंपन्या आधी उत्पादन क्षमता वाढवण्यासाठी करणार.
📌39 व्या जागतिक कवी परिषदेचे उद्घाटन ____ येथे झाले.
(A) भोपाळ
(B) नवी दिल्ली
(C) भुवनेश्वर✅✅✅
(D) आग्रा
📌भारताच्या मदतीने कोणत्या देशात उभारण्यात आलेल्या तेलशुद्धीकरण प्रकल्पाचा उद्घाटन सोहळा 8 ऑक्टोबर रोजी पेट्रोलियम व नैसर्गिक वायू आणि पोलाद मंत्री धर्मेंद्र प्रधान यांच्या हस्ते आयोजित करण्यात आला?
(A) मंगोलिया✅✅✅
(B) कंबोडिया
(C) लाओस
(D) व्हिएतनाम
📌उत्सवाच्या वेळी वायू प्रदूषणाला आळा घालण्यासाठी कोणत्या संस्थेने ‘हरित फटाके’ विकसित केले?
(A) IIT कानपूर
(B) CSIR✅✅✅
(C) IISc बेंगळुरू
(D) IIT खडगपूर
📌भारताने कोणत्या शेजारच्या देशात कोस्टल सर्व्हिलन्स रडार यंत्रणा उभारण्याचा निर्णय घेतला आहे?
(A) श्रीलंका
(B) बांग्लादेश✅✅✅
(C) मालदीव
(D) पाकिस्तान
📌संरक्षणमंत्री राजनाथ सिंग यांनी युद्धात मृत्यूमुखी पडलेल्या सैनिकांच्या कुटुंबीयांना दिली जाणारी आर्थिक मदत चार पट वाढविण्यास मान्यता दिली. हा निधी _ अंतर्गत देण्यात येणार.
(A) आर्मी बॅटल कॅज्युएलिटीज
वेलफेयर फंड✅✅✅
(B) राष्ट्रीय संरक्षण कोष
(C) लष्कर केंद्रीय कल्याण कोष
(D) यापैकी नाही
📌21 ऑक्टोबर 2019 रोजी _ सर्व महिला असलेल्यांचा स्पेसवॉक आयोजित करणार आहे.
(A) युरोपियन स्पेस एजन्सी (ESA)
(B) जपान एरोस्पेस एक्सप्लोरेशन एजन्सी (JAXA)
(C) NASA (नॅशनल एरोनॉटिक्स अँड स्पेस अॅडमिनिसट्रेशन)✅✅✅
(D) ISA (इस्त्राएल स्पेस एजन्सी)
📌UNESCO ने आदिवासी लोकांसाठीचे राजदूत म्हणून __ यांची नेमणूक केली.
(A) कॅमेरून डायझ
(B) युना किम
(C) मिली बॉबी ब्राउन
(D) यलिट्झा एपारीसिओ✅✅✅
📌जागतिक अधिवास दिन _ या दिवशी साजरा केला जातो.
(A) 7 ऑक्टोबर✅✅✅
(B) 9 ऑक्टोबर
(C) 6 ऑक्टोबर
(D) 8 ऑक्टोबर
👉 भारतीय नौदलाच्या ‘इन्फॉर्मेशन फ्यूजन सेंटर – इंडियन ओशन रीजन (IFC-IOR)’ या विभागाने हिंद महासागरातून होणार्‍या सागरी क्रियाकलापांविषयीची माहिती सामायिक करण्यास सुरुवात केली आहे.
👉 ‘गोवा मेरीटाईम कॉन्क्लेव्ह 2019’ या परिषदेच्या समारोपीय कार्यक्रमात राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोभाल यांनी IOR क्षेत्रातल्या देशांना या सुविधेचा उपयोग करून घेण्याविषयी प्रस्ताव मांडला.
✅ ‘IFC-IOR’ विषयी :
▪️डिसेंबर 2018 मध्ये गुरुग्राम (गुडगाव) येथे भारतीय नौदलाच्या ‘इन्फॉर्मेशन फ्यूजन सेंटर – इंडियन ओशन रीजन (IFC-IOR)’ या विभागाचे उद्घाटन करण्यात आले होते.
▪️भागीदार देश आणि बहुराष्ट्रीय संस्थांच्या सहयोगाने सागरासंबंधी जागृती वाढविण्यास आणि विशेषकरून व्यवसायिक मालवाहू जहाजांसंबंधी माहिती सामायिक करण्याच्या उद्देशाने हे केंद्र उघडण्यात आले.
▪️हे केंद्र आपत्ती निवारणासाठी देखील कार्य करीत आहे.
▪️केंद्राचे आतापर्यंत 18 देश आणि 15 बहुराष्ट्रीय / सागरी सुरक्षा केंद्रांशी संबंध जोडले गेले आहेत.
▪️हिंद महासागराच्या सागरी क्षेत्रात पाळत ठेवण्यासाठी उपग्रहांचे एक जाळे तयार करण्यासाठी भारत आणि फ्रान्स एकत्र कार्य करीत आहेत.
▪️हिंद महासागरी क्षेत्रामधून (IOR) जगातला जवळपास 75% पेक्षा जास्त समुद्री व्यापार आणि जागतिक तेलाचा 50% व्यापार होतो.
Q1. अशियातील सर्वात मोठे चर्च कोठे आहे?.
✅. - गोवा
Q2. यातील कोणता अवयव एंडोक्राइन आणि एक्सोक्राइन ग्रंथींचे कार्य करते?.
✅. - स्वादुपिंड
Q3. कलमकारी कोणत्या राज्यातील वैशिष्ठ्यपूर्ण 'हस्तशिल्प' कला आहे?
✅ - आंध्रप्रदेश
Q4. कोणत्या प्रकारच्या जीवांना फुफ्फुस नसते?
✅. - मासे
Q5. व्हाइट टॉवर आणि लेटाइन टॉवर कोणत्या स्मारकाचे भाग आहेत?
✅. - टॉवर ऑफ लंडन
Q6. वि दा सावरकर यांना कोणत्या तुरूंगात जन्मठेपेची शिक्षा भोगायला ठेवले होते?
✅. - सेल्यूलर जेल
Q7. बनारस हिंदू विश्वविद्यालयाची स्थापना कोणी केली होती?
✅. - पंडित मदनमोहन मालविय
Q8. भारतातील कोणत्या राज्याच्या राजधानीत चारबाघ रेल्वे स्टेशन आहे?
✅. - लखनौ (U. P.)
Q9. बंगालच्या एशियाटीक सोसायटीचे संस्थापक कोण होते?
✅. - सर विल्यम्स जॉन्स
Q10. पॉपीर आणि चालो नृत्य कोणत्या राज्यातील आहे?
✅. - अरूणाचल प्रदेश
◾️केंद्रीय आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने मुख-आरोग्याच्या संदर्भात ज्ञानाच्या प्रसारासाठी एक संकेतस्थळ तयार केले आहे.
◾️केंद्रीय आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्री डॉ. हर्ष वर्धन यांच्या हस्ते 7 ऑक्टोबर 2019 रोजी ‘ई-दंत सेवा’ या नावाने एक संकेतस्थळ आणि एका मोबाइल अॅपचे उद्घाटन करण्यात आले आहे.
◾️नेत्रहीन व्यक्तींसाठी देखील याच्यासंदर्भात ब्रेल लिपीत एक पुस्तिका आणि ध्वनीफिती प्रकाशित करण्यात आले आहे. तसेच गर्भवती महिला आणि बालकांसाठी एका पोस्टरचे प्रकाशन करण्यात आले.
📌ठळक वैशिष्ठ्ये
◾️‘ई-दंत सेवा’ हे पहिले-वहिले राष्ट्रीय डिजिटल व्यासपीठ आहे, ज्याद्वारे मुखा-संबंधी आरोग्याविषयी माहिती प्रदान केले जाते.
◾️अखिल भारतीय वैद्यकीय शास्त्र संस्था (AIIMS) आणि इतर भागधारकांसह मंत्रालयाच्या या पुढाकाराने मुखासंबंधी आरोग्य राखण्याविषयी महत्त्व लोकांना समजून घेण्यास मदत होणार आहे.
◾️संकेतस्थळावर 2014 साली चालू झालेल्या राष्ट्रीय मुख-आरोग्य कार्यक्रमाविषयी माहिती, सर्व दंत-विषयक सुविधांची आणि महाविद्यालयांची तपशीलवार यादी, शैक्षणिक माहिती आणि संपर्क साहित्य आणि 'सिम्प्टंस चेकर' या नावाचे एक साधन आहे जे आरोग्याच्या समस्येबाबत लक्षणे याबाबत माहिती पुरविते.
◾️तसेच बचाव करण्याचे मार्ग, उपचार पद्धती आणि सर्वात जवळची उपलब्ध दंत सुविधा (सार्वजनिक आणि खासगी दोन्ही) शोधण्यासाठी निर्देशित करते.
☘ केंद्र सरकारने देशातील पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी आणि हरित क्षेत्र वाढवण्यासाठी 1 हजार 400 किलोमीटर लांबीची ‘ग्रीन वॉल’ तयार करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
☘आफ्रिकेत सेनेगल पासून जिबूतीपर्यंत तयार करण्यात आलेल्या हरित पट्ट्याच्या धर्तीवर
☘ गुजरातपासून दिल्ली-हरियाणाच्या सीमेपर्यंत ‘ग्रीन वॉल ऑफ इंडिया’ उभारण्यात येणार आहे.
☘ ही ग्रीन वॉल लांबीला 1 हजार 400 किलोमीटर तर रूंदीला 5 किलोमीटर इतकी असणार आहे.
☘वातावरणातील बदलांशी सामना करण्यासाठी आफ्रिकेत अशी भिंत उभारण्यात आली आहे.
☘याला ‘ग्रेट ग्रीन वॉल ऑफ सहारा’ असंही म्हटलं जातं.
☘सध्या हा प्रकल्प सुरूवातीच्या टप्प्यात आहे. जर हा प्रकल्प पूर्ण झाला तर भविष्यकाळात वाढत्या प्रदुषणाला रोखण्यासाठी याकडे एक उदाहरण म्हणून पाहता येऊ शकते.
☘थार वाळवंटातून ही भिंत विकसित केली जाणार आहे.
☘याव्यतिरिक्त
📌गुजरात,
📌राजस्थान,
📌 हरियाणा ते दिल्लीपर्यंत
परसलेल्या अरावली डोंगरावरील कमी होणाऱ्या हरित पट्ट्याच्या संकटावरही मात करता येऊ शकते.
☘ग्रीन वॉल ऑफ इंडियामुळे पश्चिम भारत आणि पाकिस्तानातील वाळवंटातून दिल्लीपर्यंत येणारी धूळही रोखण्यात मदत मिळणार आहे.
☘ भारतातील कमी होणारा हरित पट्टा आणि वाढतं वाळवंट रोखण्यासाठी ही कल्पना संयुक्त राष्ट्रांच्या कॉन्फरन्समधून मिळाली आहे.
☘आफ्रिकेतील ग्रेट ग्रीन वॉलवर एका दशकापूर्वी काम सुरू करण्यात आलं होतं. परंतु अनेक देशांचा सहभाग आणि त्यांच्या निरनिराळ्या कार्यप्रणालींमुळे अद्यापही ते पूर्ण होऊ शकले नाही.
☘भारत सरकार आपली ही कल्पना 2030 पर्यंत पूर्ण करण्याच्या दृष्टीने सध्या काम करत आहे. या अंतर्गत 26 दशलक्ष हेक्टर जमिन प्रदूषणमुक्त करण्याचं लक्ष्य ठेवण्यात आलं आहे.
👤वैद्यकशास्त्रातील यंदाचा प्रतिष्ठेच्या नोबेल पुरस्कारांची आज घोषणा करण्यात आली आहे. वैद्यकशास्त्र (मेडीसिन) या क्षेत्रात जगातील सर्वोच्च समजला जाणारा हा पुरस्कार तीन शास्त्रज्ञांना संयुक्तपणे जाहीर करण्यात आला आहे. फिजिओलॉजी या वैध्यकशास्त्रातील शोधासाठी विल्यम जी केलिन ज्युनियर, सर पीटर जे रॅटक्लिफ आणि ग्रेग एल सेमेन्जा या तिघांना संयुक्तपणे नोबेल पुरस्काराने सन्मानित करण्यात येणार आहे. या तिघांनाही कोशिकाएंच्या ऑक्सिजन ग्रहणावर करण्यात आलेल्या शोधासाठी हा पुरस्कार देण्यात येणार आहे.
यावर्षीच्या नोबेल पुरस्काराची घोषणा करण्यात आली आहे. आज वैद्यकशास्त्रातील क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी करणाऱ्या शास्त्रज्ञांच्या नावाची घोषणा करण्यात आली आहे. तर उद्या भौतिक क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी करणाऱ्या शास्त्रज्ञांच्या नावाची घोषणा करण्यात येणार आहे. त्यानंतर १४ ऑक्टोबर पर्यंत अन्य पाच क्षेत्रातील विजेत्यांच्या नावाची घोषणा करण्यात येणार आहे. स्वीडिश अकादमी २०१८ आणि २०१९ या दोन्ही वर्षांसाठी साहित्य नोबेल पुरस्कारांची घोषणा करणार आहे. गेल्यावर्षी लैंगिक शोषण प्रकरण समोर आल्याने २०१८ च्या साहित्य नोबेल पुरस्काराची घोषणा करण्याचे अकादमीने टाळले होते.
🚔नोबेल पुरस्कारांची घोषणा अशी होणार 👇
📌सोमवारी, ७ ऑक्टोबर - वैद्यकशास्त्र
📌मंगळवार, ८ ऑक्टोबर - भौतिक शास्त्र
📌बुधवार, ९ ऑक्टोबर - रसायनशास्त्र
📌गुरुवार, १० ऑक्टोबर - साहित्य
📌शुक्रवार, ११ ऑक्टोबर - शांतता
📌सोमवार, १४ ऑक्टोबर - अर्थशास्त्र
🌻विजेत्याला पदक, प्रशस्ती पत्र व साडे चार कोटी रुपये रोख
नोबेल पुरस्कार विजेत्या प्रत्येकाला जवळपास साडे चार कोटी रुपये रोख रुपये दिले जातात. तसेच २३ कॅरेट सोन्याचा २०० ग्रॅमचे पदक आणि प्रशस्तीपत्र दिले जाते. पदक म्हणून नोबेल पुरस्काराचे जनक अल्फ्रेड नोबेल यांचा फोटो असलेले सोन्याचे पदक दिले जाते. या पदकावर त्यांचा जन्म आणि मृत्यू अशी तारीख असते. तर पदकाच्या दुसऱ्या बाजुला युनानी देवी आयसिसचे चित्र, रॉयल अकादमी ऑफ सायन्स स्टॉकहोम पुरस्कार मिळणाऱ्या व्यक्तीची माहिती दिलेली असते.
🌻वैध्यकशास्त्रात आतापर्यंत १२ महिलांसह २१६ जणांना पुरस्कार
👤१९०१ ते २०१८ पर्यंत वैद्यकशास्त्रात आतापर्यंत १०९ पुरस्कार देण्यात आले आहे. एकूण २१६ विजेत्यांमध्ये १२ महिलांचा समावेश आहे. यात २००९ मध्ये एकाचवेळी दोन महिलांचा पुरस्कार देऊन सन्मान करण्यात आला होता. इंसुलिनचा शोध लावणाऱ्या फ्रेडरिक जी. बँटिंग यांनी १९२३ साली अवघ्य ३२ व्या वर्षी हा पुरस्कार पटकावला होता. वैद्यशास्त्रात हा पुरस्कार मिळणारे ते एकमेव तरुण शास्त्रज्ञ आहेत. तर पेटोन राउस (वय ८७) सर्वात जास्त वयस्कर नोबेल पुरस्कार मिळवणारे ठरले आहेत. त्यांना ट्यूमर इंड्यूसिंग व्हायरसच्या शोधासाठी १९६६ साली हा पुरस्कार मिळाला होता.
डॉ. केलीन ज्युनियर, सर रॅटक्लिफ आणि ग्रेग सेमेन्झा यांना वैद्यकशास्त्राचे नोबेल
- शरीरातील ऑक्सिजन मात्रेतील बदल ओळखून त्यानुसार प्रतिसाद देण्याचे पेशींचे कार्य कसे चालते, हे सिद्ध करून कर्करोग, रक्तक्षय, हृदयविकार यांसह अनेक असाध्य आजारांवर उपचार करण्याचा नवा मार्ग दाखवणाऱ्या संशोधनाला वैद्यकशास्त्राचे नोबेल पारितोषिक जाहीर करण्यात आले आहे.
- जगातील हे सर्वोच्च पारितोषिक तीन शास्त्रज्ञांना विभागून जाहीर करण्यात आले. त्यापैकी डॉ. विल्यम जी. केलीन ज्युनियर आणि सर पीटर जे. रॅटक्लिफ हे अमेरिकी, तर ग्रेग एल. सेमेन्झा हे ब्रिटिश आहेत. सुमारे ९ दशलक्ष क्रोनर म्हणजे नऊ लाख १८ हजार अमेरिकी डॉलर असे या पारितोषिकाचे स्वरूप आहे.
- पण जिवंत राहण्याची पेशीप्रक्रिया कशी चालते याबद्दलच्या आमच्या ज्ञानात या संशोधनाने मोलाची भर घातली आहे,’’ अशा शब्दांत नोबेल समितीने तिन्ही संशोधकांच्या या क्रांतिकारी संशोधनाचा गौरव केला. शरीरातील बदलत्या ऑक्सिजन मात्रेला प्रतिसाद देण्याची जनुकांची क्रिया नियमित करणारी ‘जीवशास्त्रीय यंत्रणा’च या संशोधकांनी शोधली आहे, असे गौरवोद्गारही नोबेल समितीने काढले.
▪️या संशोधनामुळे शास्त्रज्ञांनी
- आता आजारांवर उपचार करण्यासाठी शरीराची ‘ऑक्सिजन संवेदन यंत्रणा’ सक्रिय करणारी किंवा बंद करणारी औषधे विकसित करण्यावर लक्ष केंद्रित केले आहे, असेही नोबेल समितीने म्हटले आहे.
- शरीरातील ऑक्सिजनच्या बदलत्या प्रमाणाशी पेशी कसे जमवून घेतात यावर प्रकाश टाकणारे हे संशोधन आहे. ऑक्सिजनच्या उपलब्धतेनुसार जनुकांची क्रिया नियंत्रित करणारी जीवशास्त्रीय यंत्रणा या तिघांनी शोधून काढली.
- या मूलभूत संशोधनात मानवी जीवनातील अत्यंत महत्त्वाच्या पेशी प्रक्रियांवर प्रकाश पडला आहे. शरीरातील ऑक्सिजनची पातळी चयापचय आणि अन्य शारीरिक क्रियांवर कसा परिणाम करते याचा उलगडाही झाला आहे.
▪️ सर पीटर जे. रॅटक्लीफ
जन्म १९५४, लँकेशायर, ब्रिटन गॉनव्हिले व कॉयस कॉलेज या केंब्रिज विद्यापीठाच्या संस्थांत वैद्यकशास्त्राचा अभ्यास. मूत्रपिंड विकारशास्त्रात ऑक्सफर्डमध्ये संशोधन. लुडविग इन्स्टिटय़ूट ऑफ कॅन्सर रीसर्च संस्थेचे सदस्य, ऑक्सफर्डमधील टार्गेट डिस्कव्हरी इन्स्टिटय़ूटचे संचालक.
▪️ग्रेग एल. सेमेन्झा
जन्म १९५६, न्यूयॉर्क, हार्वर्ड विद्यापीठातून जीवशास्त्रात बीए. पेनसिल्वानिया विद्यापीठातून पीएचडी, डय़ूक विद्यापीठातून बालरोगतज्ज्ञ, जॉन हॉपकिन्स संस्थेत संशोधन, व्हॅस्क्युलर रीसर्च प्रोग्रॅमचे संचालक.
▪️विल्यम ज्युनियर
जन्म १९५७, न्यूयॉर्क, अमेरिका एमडी, डय़ूक विद्यापीठ, डय़ुरहॅम. कर्करोगशास्त्रात जॉन हॉपकिन्स विद्यापीठ तसेच डॅना फार्बर कर्करोग संस्थेत संशोधन. हार्वर्ड मेडिकल स्कूलमध्ये प्राध्यापक. हॉवर्ड ह्य़ूजेस संस्थेत संशोधन.
▪️संशोधन काय?
पेशींना जिवंत ठेवणारा ऑक्सिजन हा महत्वाचा घटक आहे. त्यामुळेच ऑक्सिजनला आपण प्राणवायू म्हणतो. शरीरातील ऑक्सिजनची मात्रा खूप कमी आणि खूप जास्त होणे घातक ठरते. शरीरातील प्राणवायूच्या मात्रेतील बदल ओळखण्याची आणि त्यानुसार प्रतिसाद देण्याची पेशींची प्रक्रिया कशी चालते, हे या संशोधकांनी शोधल्याने प्राण्यांचे जगणे म्हणजे नेमके काय, या मूलभूत प्रश्नाचे उत्तर मिळण्यास मदत होणार आहे. त्याचबरोबर पेशींची ऑक्सिजनच्या बदलत्या मात्रेला प्रतिसाद देण्याची प्रक्रिया मंद करणारी किंवा सक्रिय करणारी औषधेही विकसित करण्यात येतील. म्हणजे एखाद्या आजारात शरीरातील ऑक्सिजन मात्रा कमी पडत असेल, तर पेशींची प्रतिसाद प्रक्रिया सक्रीय करण्यासाठी औषधांची निर्मिती करणे शक्य होईल. त्यामुळे कर्करोग, रक्तक्षयासारख्या आजारांवर नवी परिणामकारक औषधांची निर्मिती होऊ शकेल.
शरीरातील ऑक्सिजनच्या बदलत्या मात्रेला प्रतिसाद देण्याची जनुकांची क्रिया नियमित करणारी ‘जीवशास्त्रीय यंत्रणा’च या संशोधकांनी शोधली आहे. या संशोधनामुळे अनेक असाध्य आजारांवर उपचार करणारी नवी औषधे आता विकसित होत करण्यात येत आहेत.
👤वैद्यकशास्त्रातील यंदाचा प्रतिष्ठेच्या नोबेल पुरस्कारांची आज घोषणा करण्यात आली आहे. वैद्यकशास्त्र (मेडीसिन) या क्षेत्रात जगातील सर्वोच्च समजला जाणारा हा पुरस्कार तीन शास्त्रज्ञांना संयुक्तपणे जाहीर करण्यात आला आहे. फिजिओलॉजी या वैध्यकशास्त्रातील शोधासाठी विल्यम जी केलिन ज्युनियर, सर पीटर जे रॅटक्लिफ आणि ग्रेग एल सेमेन्जा या तिघांना संयुक्तपणे नोबेल पुरस्काराने सन्मानित करण्यात येणार आहे. या तिघांनाही कोशिकाएंच्या ऑक्सिजन ग्रहणावर करण्यात आलेल्या शोधासाठी हा पुरस्कार देण्यात येणार आहे.
यावर्षीच्या नोबेल पुरस्काराची घोषणा करण्यात आली आहे. आज वैद्यकशास्त्रातील क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी करणाऱ्या शास्त्रज्ञांच्या नावाची घोषणा करण्यात आली आहे. तर उद्या भौतिक क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी करणाऱ्या शास्त्रज्ञांच्या नावाची घोषणा करण्यात येणार आहे. त्यानंतर १४ ऑक्टोबर पर्यंत अन्य पाच क्षेत्रातील विजेत्यांच्या नावाची घोषणा करण्यात येणार आहे. स्वीडिश अकादमी २०१८ आणि २०१९ या दोन्ही वर्षांसाठी साहित्य नोबेल पुरस्कारांची घोषणा करणार आहे. गेल्यावर्षी लैंगिक शोषण प्रकरण समोर आल्याने २०१८ च्या साहित्य नोबेल पुरस्काराची घोषणा करण्याचे अकादमीने टाळले होते.
🚔नोबेल पुरस्कारांची घोषणा अशी होणार 👇
📌सोमवारी, ७ ऑक्टोबर - वैद्यकशास्त्र
📌मंगळवार, ८ ऑक्टोबर - भौतिक शास्त्र
📌बुधवार, ९ ऑक्टोबर - रसायनशास्त्र
📌गुरुवार, १० ऑक्टोबर - साहित्य
📌शुक्रवार, ११ ऑक्टोबर - शांतता
📌सोमवार, १४ ऑक्टोबर - अर्थशास्त्र
🌻विजेत्याला पदक, प्रशस्ती पत्र व साडे चार कोटी रुपये रोख
नोबेल पुरस्कार विजेत्या प्रत्येकाला जवळपास साडे चार कोटी रुपये रोख रुपये दिले जातात. तसेच २३ कॅरेट सोन्याचा २०० ग्रॅमचे पदक आणि प्रशस्तीपत्र दिले जाते. पदक म्हणून नोबेल पुरस्काराचे जनक अल्फ्रेड नोबेल यांचा फोटो असलेले सोन्याचे पदक दिले जाते. या पदकावर त्यांचा जन्म आणि मृत्यू अशी तारीख असते. तर पदकाच्या दुसऱ्या बाजुला युनानी देवी आयसिसचे चित्र, रॉयल अकादमी ऑफ सायन्स स्टॉकहोम पुरस्कार मिळणाऱ्या व्यक्तीची माहिती दिलेली असते.
🌻वैध्यकशास्त्रात आतापर्यंत १२ महिलांसह २१६ जणांना पुरस्कार
👤१९०१ ते २०१८ पर्यंत वैद्यकशास्त्रात आतापर्यंत १०९ पुरस्कार देण्यात आले आहे. एकूण २१६ विजेत्यांमध्ये १२ महिलांचा समावेश आहे. यात २००९ मध्ये एकाचवेळी दोन महिलांचा पुरस्कार देऊन सन्मान करण्यात आला होता. इंसुलिनचा शोध लावणाऱ्या फ्रेडरिक जी. बँटिंग यांनी १९२३ साली अवघ्य ३२ व्या वर्षी हा पुरस्कार पटकावला होता. वैद्यशास्त्रात हा पुरस्कार मिळणारे ते एकमेव तरुण शास्त्रज्ञ आहेत. तर पेटोन राउस (वय ८७) सर्वात जास्त वयस्कर नोबेल पुरस्कार मिळवणारे ठरले आहेत. त्यांना ट्यूमर इंड्यूसिंग व्हायरसच्या शोधासाठी १९६६ साली हा पुरस्कार मिळाला होता.
